پایش و مدلسازی تغییرات کاربری اراضی در سرشاخه های فرامرزی رودخانه ارس با استفاده از سنجش ازدور و مدل ساز LCM در محیط GIS

رودخانه ارس یکی از شریانات حیاتی دشت های نواحی شمال غربی ایران ازجمله دشت مغان است. وجود سرچشمه های ارس در ترکیه، نداشتن رژیم حقوقی مناسب در، برداشت از رودخانه ارس، منجر به ایجاد نگرانی هایی در ارتباط با این رودخانه شده است. لذا پژوهش حاضر باهدف پایش و مدل سازی تغییرات کاربری در حوزه ارس ترکیه، چهار دوره نقشه کاربری اراضی 1984، 2002، 2010، 2016 تهیه نمود. میزان تغییرات در هر کاربری، کاهش ها و افزایش ها، تغییرات خالص، انتقال از یک کاربری به نوع دیگر و روند فضایی تغییرات طی یک دوره 32 سال 1984-2016 بررسی شد و پس از دستیابی به بهترین سناریو و ساختار مدل، پیش بینی این تغییرات برای سال های 2010، 2016، 2026، 2036 با استفاده از MLC انجام پذیرفت. نتایج حاکی از آن است که سه سد/آببند در منطقه در طی 32 ساله اخیر مشاهده شد که مساحت هایی برابر با 97 ، 24 و 155 هکتار داشته اند. اما نکته نگران کننده روند رشد در توسعه کشاورزی، صنعت و مسکونی در طی 32 ساله اخیر بوده است. به طوری که مساحت کاربری کشاورزی در طول چهار دوره به ترتیب برابر با 731866، 841206، 847502، 1204593 هکتار بوده و این روند افزایشی در نقشه های پیش بینی شده برای سالهای 2026 و 2036 وضعیتی بحرانی تر را نمایش می دهد (به ترتیب، 1580480 و 1700107 هکتار) در این میان احداث سدها و آب بندها و همچنین تغییر مسیر رودخانه ها و زهکشی آب رودخانه ها به داخل اراضی کشاورزی و صنعتی، بهعنوان گزینه های نسبتا سهل الوصول کشور ترکیه برای تامین آب موردنیاز است. بنابراین لازم است، نتایج چنین مطالعاتی به مدیران و برنامه ریزان سیاسی کشور ایران ارائه گردد تا پیش از وقوعبحران، به چاره اندیشی و حل و فصل مسئله بپردازند. همچنین با استمرار و تکرار مطالعات مشابه در سرشاخه های سایر حوزه های مشترک آبی کشور ایران در کشورهای ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، افغانستان، پاکستان و عراق، فعالیت های آنان را پایش و مدل سازی نمایند.

Keywords:

رودخانه ارس ترکیه , پایش تغییرات کاربری , مدل سازی تغییرات کاربری , - RS , GIS , LCM