بررسی سبک و آثار محمود فرشچیان: مبانی نظری و عملی

نقاشی ایرانی نوین در ادامه مینیاتور و نقاشی ایرانی سنتی، دارای اشتراک و افتراق نسبی با سایر مکاتب گذشته و حاوی کارکردها و مفاهیم خاص خود است. مسئله این پژوهش، چگونگی تکوین و تکامل سبک محمود فرشچیان و استخراج مبانی یا بنیان های نظری و عملی آن بوده است. هدف این نوشتار نیز بررسی تطبیقی سبک هنرمند با نقاشی ایرانی سنتی و استخراج مبانی نظری و عملی آن بوده است. بررسی جامع سبک هنرمند، علاوه بر روشن نمودن جایگاه آن در قیاس با مکاتب نگارگری گذشته و قضاوت و ارزیابی نسبت آن با شرایط دوران معاصر، به سیاست گذاری کلان و ترسیم نقشه راه و چشم انداز آینده نقاشی ایرانی نیز کمک فراوانی خواهد نمود. در این پژوهش، مجموعه آثار غیر تکراری متن و پیرامتن کتاب های منتشره اصلی و فرعی هنرمند، اعم از آثار رنگی شناسنامه دار و بی شناسنامه، سیاه قلم ها و طراحی های مدادی هنرمند و نیز آثار منتشر نشده موزه های حاکمیتی و دولتی کشور و مجموعه های خصوصی و شخصی و اماکن نامعلوم که در مجموع از سال 1324 تا آغاز سال 1393 بالغ بر 538 اثر می باشد، مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله که از نوع نظری و با روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته است، ضمن بررسی تطبیقی و تحلیلی ویژگی های نقاشی ایرانی سنتی با نقاشی ایرانی نوین ، مبانی نظری و عملی سبک فرشچیان برای نخستین بار و با توجه به مطالعات کتابخانه ای و میدانی جامع و چند جانبه نگارنده و با لحاظ نمودن مجموعه آثار هنرمند (538 اثر) استخراج و احصا گردیده است. نتیجه نیز بر مبنای یافته ها، این بوده است که، مینیاتور غربی در اساس و بینش، با ذوق و جهان بینی شرقی و به خصوص ایرانی مغایرت دارد و در مصالح و ویژگی های فنی نیز کمتر موافقتی نشان داده است. می توان گفت که مینیاتور غربی جز در موارد اندکی از قبیل کوچکی زمینه و بستر اثر و برخی ظرافت های فنی، نمی تواند وجه اشتراک چندانی با نقاشی ایرانی داشته باشد. اما در مورد واژه نقاشی ایرانی یا نگارگری که به مراتب سنجیده تر و رساتر از مینیاتور است، باید گفت که با وجود این که نگارگری، برابری شایسته برای نقاشی اصیل ایرانی است، اما در عین حال نمی توانیم، واژه نگارگری سنتی را به آثار فرشچیان تعمیم دهیم، چرا که با وجود برخی اشتراکاتی که در مبانی اصیل نقاشی ایرانی دارند، اختلافات برجسته ای نیز به همراه دارند. فرشچیان در همه ویژگی های نقاشی ایرانی، دارای خلاقیت و نوآوری بوده است که دستاورد آن مبانی نظری و عملی بوده است که همین مبانی منجر به ابداع و ایجاد سبک و تشخص هنری هنرمند بوده است. آثار هنرمند را می توان با لحاظ نمودن مبانی نظری و عملی آن، نقاشی ایرانی نوین نامید که در ادامه و در راستای سنت های اصیل نگارگری ایرانی به تکامل رسیده است.

Keywords:

نقاشی ایرانی سنتی , نقاشی ایرانی نوین , فرشچیان , سبک , مبانی نظری و عملی