پرسشنامه، سنگ زیربنای آمارگیریها و سرشماریها

یکی از راه‌های ثبت اطلاع استفاده از پرسش است. خواه این اطلاع مربوط به گذشته، حال یا آینده باش. عال زمان در نحوه ساخته شدن یک پرسش اثر دارد. معمولاً برای جمع‌آوری یک یا چند اطلاع بعلت فراوانی، گستردگی و چگونگی، وسیله‌ای بکار می‌رود که آنرا پرسشنامه می‌نامیم. صرفنظر از انواع پرسشنامه‌ها، که هرکدام برای منظور خاصی تهیه می‌شود، بطور کلی پرسشنامه باید دارای خصوصیات عمومی و عمده‌ای باشد ه خارج از آن پرسشنامه مورد نظر نمی‌تواند مفید افتد. اصولاً پرسشنامه به عنوان ابزاری برای جمع‌آوری یک یا چند اطلاع بکار می‌رود، تا هدف یک طرح را معنی‌دار نماید. بنابراین، پرسشنامه سنگ‌بنای طرح‌های آمارگیری‌ها و سرشماری‌ها و هرگونه وسیله اطلاع‌گیری می‌باشد. در این بحث همواره این منظور پی گرفته می‌شود و هرکجا لازم باشد به حواشی نیز پرداخته خواهد شد. بر هیچ‌کس پوشیده نیست، که نتیجه آمارگیری‌ها و سرشماری‌ها چون ابزاری برای برنامه‌ریزان و سیاست‌گزاران است، و بدون این ابزار آنچه آنان می‌سازند و آنرا پروژه عمرانی می‌نامند، شاید دقیقاً جوابگوی نیاز جامعه نباشد و آنچه در این میان تلف می‌شود، غیر از زمان، ثروتی است که جایگزین کردن آن به سادگی ممکن نیست. این ابزار بوسیله پرسشنامه از واقعیاتی که بصورت اطلاع جمع‌آوری می‌شود، بدست می‌آید و در نتیجه میزان‌هایی را ارائه می‌دهد که خود پایه و اساس کار برنامه‌ریزی است. بدون شک پرسش غلط، تنظیم غلط، چگونگی پرسش، شکل پرسشنامه، طولانی بودن یا کوتاه بودن پرسشنامه مربوط بودن سوال، ناراحت‌کننده بودن سوال، پرسش‌هایی که کمیت را سوال می‌کند و بسیاری مسائل دیگر که مستقیماً نتایج حاصله از یک طرح را منحرف می‌کند، امر برنامه‌ریزی را به سمتی ناهنجار سوق می‌دهد.