منصب کدخدا در جامعه ی روستایی دوره ی قاجار

  در طول تاریخ ایران، کدخدا یان به عنوان روسای روستاها ، نقش بسیار مهمی در ساختار اداری و تامین امنیت روستاها ایفا کردند. این موقعیت و عملکرد در دوره ی قاجاریه نیز تداوم و تکامل یافت و به موجب قانون تشکیل ایالات و ولایات و دستورالعمل حکام مصوب 14 ذی­القعده ی 1325، اداره ی امور روستاها رسما بر عهده ی کدخدایان گذاشته شد ؛ اما در سال 1354 ه.ش، کدخدا از سیستم اداری ایران حذف و مناصب دیگری همچون دهبان و انجمن ده جایگزین آن شدند. در این پژوهش ضمن بررسی موقعیت و جایگاه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کدخدا و عملکرد اداری- سیاسی او در جامعه ی روستایی دوره ی قاجار و تداوم و تحول ساختار و عملکرد کدخدا در طول این دوره، به این سوال پاسخ می دهیم که جنبه های مثبت و منفی نقش کدخدا برای دولت، مالک و روستاییان چه بوده است. در این مقاله از روش توصیفی- تحلیلی و بررسی تاریخی مبتنی بر اسناد و داده­های موجود در منابع استفاده می­کنیم.   نتیجه ی این تحقیق نشان می­دهد که در جامعه ی روستایی عهد قاجار، کدخدا به عنوان رئیس ده، بالاترین مقام اجرایی حاضر در روستا بود و ارتباط مقامات دولتی و مالکان غایب با روستاییان و بالعکس بیشتر به واسطه ی او انجام می­شد. کدخدا با توجه به شرایط زمانه، میزان قدرت و نفوذ مالک و مقامات بالادستی دیگر، مطیع یا سرکش بودن افراد زیردست، میزان نفوذ و اعتبار در بین مردم و ویژگی­های اخلاقی و شخصیتی خود، گاه به عنوان نماینده­ای چاپلوس برای حکومت ظاهر می­شد و با گرفتن مالیات­های گوناگون از رعایا، باعث بدبختی آن ها می­شد و گاه به صورت زبان گویای افراد زیردست خویش دربرابر ظلم و ستم مقامات دولتی دیگر درمی­آمد و با رسیدگی به مشکلات مردم، برای رفاه و آسایش آنان اقدام می­کرد.

منصب کدخدا در جامعه ی روستایی دوره ی قاجار Keywords:

کدخدا , قاجاریه , روستا , مالک , زارع , مناصب اجتماعی