بررسی ارتباط میان شاخص های آنتروپومتریکی با شیوع دیابت در دانشجویان دانشگاه علامه طباطبائی

مقدمه: بیماری دیابت، شایع ترین بیماری غدد درون ریز و یکی از شایع ترین بیماری های غیر واگیر دار در دنیا می باشد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) پیش بینی کرده است که در سال 2030 تعداد افراد دیابتی در ایران به 4.6 میلیون نفر خواهد رسید. دیابت تهدیدی جدی برای سلامت افراد محسوب می شود و امروزه با رواج زندگی ماشینی و سبک زندگی بی تحرک و استرس های گوناگونی که در زندگی افراد وجود دارد، شاهد شیوع بیشتر این بیماری در جوامع مختلف هستیم. این بیماری با یک دوره ی طولانی پیش دیابتی مشخص می شود که در طی آن شاخص ها و فاکتور های فیزیولوژیکی بسیاری در بدن می توانند بیانگر وقوع دیابت در آینده ای نزدیک باشند. دیابت همچنین می تواند خطر ابتلا به بیماری های دیگری مانند بیماری های قلبی عروقی (CVD) و سندروم متابولیک را افزایش دهد.پیشگیری در سطوح مختلف می تواند عوارض و بروز این بیماری در افراد را کاهش دهد. یکی از راه های موثر در این زمینه، شناخت عوامل خطرساز ( ریسک فاکتورها ) این بیماری و کنترل آنها می باشد. اکثر مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است، چاقی را به عنوان یکی از مهم ترین ریسک فاکتورها در ابتلا به دیابت معرفی کرده اند. برخی مطالعات دیگر، شاخص های مهم دیگری مانند دور کمر، دور لگن، BMI و برخی شاخص های دیگر مانند فشار خون بالا را به عنوان ریسک فاکتور های این بیماری معرفی کرده اند. یکی از جوامعی که در مطالعات انجام شده در این زمینه، کمتر به آنها پرداخته شده، قشر دانشجو می باشد. شناخت ریسک فاکتور ها کنترل آنها در این قشر تاثیرگذار می تواند راهی موثر به منظور ارتقای سلامت جامعه در آینده تلقی شود. لذا هدف از مطالعه ی حاضر بررسی ارتباط میان شاخص های آنتروپومتریکی با شیوع دیابت نوع 2 در دانشجویان دانشگاه علامه می باشد. روش شناسی: تحقیق حاضر از نوع همبستگی همراه با طرح پرسشنامه بود. جامعه ی آماری این تحقیق را 48 نفر از دانشجویان دوره ی ارشد گرایش های مختلف رشته ی تربیت بدنی تشکیل می دادند که به صورت تصادفی انتخاب شده و در این پژوهش شرکت کردند. ابتدا اطلاعات آزمودنی ها به وسیله ی پرسشنامه ی دموگرافیک جمع آوری و ثبت گردید. به منظور ارزیابی دیابت از پرسشنامه ی FINDRISK( FINISH DIABETES RISK FACTOR) استفاده شد. این پرسشنامه به عنوان ابزاری مناسب به منظور تشخیص مقطعی دیابت شناخته می شود. به منظور اندازه گیری درصد چربی و BMI از دستگاه بادی کامپوزیشن مدل OMRON BF511، اندازه گیری فشار خون از دستگاه فشار خون OMRON M2 و برای اندازه گیری دور کمر، دور لگن و قد از متر نواری استفاده گردید. افراد قبل از رفتن بر روی بادی کامپوزیشن به میزان 6 ساعت در حالت ناشتا به سر می بردند و قبل از اندازه گیری فشار خون هم به مدت 5 دقیقه بر روی صندلی در حالت نشسته قرار گرفته تا از بروز خطا در اندازه گیری این شاخص ها جلوگیری شود. به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و نرم افزار SPSS ورژن 21 استفاده گردید. سطح معنی داری P<0.05 شده شد. یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماری داده ها حاکی از وجود همبستگی مثبت و معنی دار میان درصد چربی، دورکمر، دور لگن و BMI و عدم ارتباط معنی دار فشار خون با شیوع دیابت در دانشجویان دانشگاه علامه طباطبائی بود. بحث و نتیجه گیری: مکانیسم وقوع این بیماری شامل عدم تولید انسولین کافی یا ناتوانی بدن در استفاده از انسولین و یا هر دوی این شرایط می باشد که در نهایت منجر به تجمع گلوکز در خون و آسیب به عروق خونی، کلیه ها، چشم ها و سیستم عصبی می شود . مطالعات مختلفی نشان داده اند که بهترین راه به منظور جلوگیری از صدمات متعددی که این بیماری به همراه دارد، اجرای برنامه های جامع پیشگیری و کنترل دیابت می باشد. برنامه های پیشگیری شامل: پیشگیری از بروز دیابت ( پیشگیری اولیه )، پیشگیری از عوارض زودرس دیررس دیابت ( پیشگیری ثانویه ) و همچنین پیشگیری از مرگ و میر و کاهش امید به زندگی ناشی از دیابت (پیشگیری ثالثیه) می باشد. انجمن دیابت آمریکا (ADA)، اضافه وزن و چاقی و پرفشار خونی را به عنوان برخی از ریسک فاکتورهای دیابت معرفی کرده است. در مطالعه ای که Arguades ja و همکاران انجام دادند مشخص گردید که فشار خون بالا به عنوان یک ریسک فاکتور در شیوع بیماری دیابت شناخته می شود که این مورد با نتایج حاصل از تحقیق ما در تضاد می باشد. این عدم همخوانی در نتایج ما می تواند به دلیل تعداد کم افراد حاضر در تحقیق ما و یا به دلیل دامنه ی نرمال فشار خون در جامعه ی آماری ما باشد. در مطالعه ی دکتر لانگنبرگ مشخص گردید که اندازه ی دور کمر ارتباط قابل توجهی با شیوع دیابت در افراد دارد به طوری که ثابت شد که ریسک ابتلا به دیابت در افراد با دور کمر بالاتر از حد طبیعی 32 برابر در زنان و 22 برابر در مردان نسبت به افراد با دور کمر در حد نرمال می باشد. همچنین در مطالعه ای که دکتر وانگ در میان بومیان استرالیا انجام داد مشخص شد که اندازه گیری دور کمر بهترین شاخص به منظور پیش بینی دیابت محسوب می شود. با این وجود متا آنالایز Vasqueze نشان داد که همچنان BMI شاخص کاربردی تری نسبت به دور کمر می باشد. ضابطیان و همکاران در تحقیق خود نشان داد که چاقی عمومی (BMI> 30) به عنوان شاخصی به منظور پیش بینی دیابت در افراد زیر 40 سال محسوب می شود. تمامی این نتایج با یافته های حاصل از تحقیق ما همسو می باشند. در نهایت با توجه به یافته های تحقیق میتوان بیان کرد که به کارگیری راهکارهای غیردارویی کنترل وزن و سبک زندگی، از قبیل افزایش سطح فعالیت بدنی و مدیریت کالری مصرفی میتواند نقش مهمی در کنترل و پیشگیری دیابت نوع 2 داشته باشد.

Keywords:

دور کمر , دور لگن , درصد چربی , دیابت , پیشگیری , FINDRISK