زیبایی شناسی آجر در معماری ایرانی

محدوده ی جغرافیایی فرهنگی ایران یکی از کهن ترین مکان هایی است که آجر در آن شکل گرفته و کاربرد آجر چنان وسیع بوده که امروزه به جرات می توان ادعا کرد که پیچیده ترین و زیباترین شاهکارهای معماری آجری در این محدوده وجود دارد. این سابقه ی زیبایی شناسانه چنان در خاطره ی مردم ایران حضور فعال دارد که امروزه با تغییرات اساسی که در صنعت ساختمان و شیوه های اجرا به وقوع پیوسته همچنان ساختمان های زیادی با نمایی از آجر به چشم می خورند. اما به دلیل تغییراتی که در مفهوم آموزش در دهه های اخیر به وقوع پیوسته بسیاری از مفاهیم مربوط به منطق اجرایی آجر به ساختمان های امروزی منتقل نشده است و بسیارند ساختمان های امروزی که به نمای آجری آراسته اند ولی از منطق اجرایی آجر بی بهره اند و حتی می توان گفت طراحان آنها دچار اشتباهات فاحشی نیز شده اند. این مقاله قصد دارد تنها به اصول ابتدایی استفاده از آجر در نمای ساختمان بپردازد. و مدارک انتقال مفاهیم معماری دوره ی قاجار که چکیده ی معماری ماقبل خود بوده و مفاهیم آن به دلیل نزدیکی زمانی قابل درک تر می باشد در نظر گرفته است. روش برخورد این مقاله با جزئیات آجری ارائه ی نقشه هایی است که بتواند به عنوان نقشه ی عمومی در نظر گرفته شود و با ارائه ی جداولی که نسبت های ممکن را در نظر گرفته حالات ممکن استفاده از جزئیات را گسترش دهد. همین جا لازم به ذکر است که در هنر معماری هیچ قاعده ای با منطق ریاضی وجود ندارد که مشمول گزارش های درست و نادرست باشد بلکه ترکیب هایی که در این مقاله ارائه می گردد تنها حکم عمومی ترین و رایج ترین حالات ممکن را داشته وگرنه قطعا در ابنیه تاریخی مواردی را می توان یافت که در چهارچوب مطالب گفته شده نگنجد ولی می توان این اطمینان را داشت که این موارد نادر بوده و جریان عمومی آجرکاری در دوره های سامانی و سلجوقی و حتی ایلخانی هم محتاج به تحقیق بسیار وسیعی است و هم می بایست در قالب یک کتاب ارائه گردد. از طرفی مفاهیم مطرح شده در آنها امروزه در طراحی ساختمان ها مورد توجه است و نه قابل تکرار.

Keywords:

آجر , دوره قاجار , آجرکاری , زیبایی شناسی