مطالعه تطبیقی کاروانسراهای، لاسجرد و ایوانکی در دوره صفویه

وجود کاروانسراها به عنوان یکی از امکانات رفاهی از دوران های بسیار دور مورد توجه بوده است. این بناها دارای ویژگی های معماری منحصر به فردی است که آن را از نظر کالبدهای معمارانه متمایز می نماید. به علاوه ماهیت مکانی کاروانسرا به گونه ای است که در فاصله میان دو شهر این امکان را به ما می دهد تا زنجیره ای از کاروانسراها را با هم مقایسه کنیم. با وجود کانسپت کلی مشترک در طراحی، هر کدام دارای فضاهای منحصر به فردی هستند. اما امروزه به دلیل تحول در شیوه سفر حیات خود را به کلی از دست داده اند و همانند دیگر بناهای تاریخی تخریب و متروک شده اند. مقاله حاضر با هدف بررسی کاروانسراهای دوره صفوی به روش توصیفی- تحلیلی در این پژوهش به کمک مطالعات کتابخانه ای و میدانی، به شناخت و بررسی چیدمان فضایی کاروانسراهای منتخب و نحوه قرارگیری آن ها پرداخته است. در پایان به مقایسه تطبیقی، درآیگاه، هشتی، ایوان، میانسرا، حجره ها و ایوانچه ها، شاه نشین و شترخان پرداخته شده است. برخی از یافته های این پژوهش نشان می دهد که فضاهای ورودی در امتداد یکی از محورهای اصلی حیاط به صورت متقارن ساخته شده است. در قسمت ورودی از سطح نمای اصلی جلوتر بوده و آن را قابل متمایز نموده است. به دلیل وجود امنیت بالا در این دوره کاروانسراها فاقد برج های نظامی بوده و یک هشتی طاق پوش بین ورودی بنا و حیاط مرکزی کاروانسرا قرار داشته است. به علت قرارگیری در جاده خراسان بزرگ دارای شاه نشین بوده که خود دلالت بر موقعیت اقتصادی - مذهبی آن دوره می باشد. چرا که با باززنده سازی کاروانسراها می توان احساس فضایی ارزشمندی را به نسل های بعد منتقل کرد تا بتوان با توجه به نیازهای امروزه از این بناهای ارزشمند مجددا استفاده نمود.

مطالعه تطبیقی کاروانسراهای، لاسجرد و ایوانکی در دوره صفویه Keywords:

کاروانسرا , لاسجرد , ایوانکی , منزلگاه میان راهی , دوره صفویه