بررسی برخی ویژگی های کیفیت فیزیکی خاک در کاربری های مختلف اراضی در حوزه ی آبخیز بارده شهرکرد (استان چهارمحال و بختیاری)

سابقه و هدف: نوع کاربری زمین تاثیر چشم گیری بر ویژگی های خاک دارد. مطالعه تاثیر کاربری زمین بر ویژگی های کیفیت خاک، امکان شناسایی روش های مدیریتی پایدار و به تبع آن پیشگیری از تخریب فزاینده خاک را فراهم می کند. تغییر کاربری اراضی، قطع یکسره ی درختان، جنگل ها و تبدیل مراتع به اراضی کشاورزی باعث تخریب یا اخلال در اکوسیستم های طبیعی، کاهش ظرفیت تولید فعلی یا آینده ی خاک شده و اثرات زیان باری بر خصوصیات فیزیکی خاک دارد. با توجه به گستردگی تغییرات کاربری اراضی در ایران و از آن جایی که ویژگی های کیفیت خاک و مقادیر آن ها با توجه به اهداف تحقیق و شرایط منطقه ای متفاوت می باشند، تحقیق حاضر جهت بررسی ویژگی های کیفیت خاک به ویژه ویژگی های فیزیکی در کاربری های مختلف در بخشی از شهرستان شهرکرد انجام شد. مواد و روش ها: این پژوهش در بخشی از حوزه آبخیز بارده با مساحت 80 کیلومتر مربع واقع در 40 کیلومتری شمال غربی شهرستان شهرکرد (مرکز استان چهارمحال و بختیاری) انجام شد. کاربری عمده اراضی در این منطقه، مراتع طبیعی و کشت دیم است. تعداد 85 نمونه از خاک سطحی به صورت تصادفی و نمونه مرکب (حاصل از سه نمونه واقع در رئوس مثلث متساوی الاضلاع به علاوه یک نمونه واقع در مرکز مثلث) با فواصل 1 کیلومتر و از عمق (0-20) سانتی متری برداشته شد به نحوی که با توجه به نقشه کاربری اراضی منطقه از کاربری مرتع 58 نمونه، کاربری کشت دیم 17 نمونه و از کاربری کشت آبی 10 نمونه از خاک سطحی تهیه گردید. همچنین از نقاط نمونه برداری نمونه دست نخورده جهت اندازه گیری جرم مخصوص ظاهری و هدایت هیدرولیکی خاک تهیه شد و ویژگی های فیزیکی از جمله توزیع اندازه ای ذرات، جرم مخصوص ظاهری، تخلخل کل، شاخص های پایداری خاکدانه و هدایت هیدرولیکی اشباع در آن ها اندازه گیری شد. تجزیه و تحلیل آماری براساس روش های آمار کلاسیک و با استفاده از نرم افزار آماری Statistica Ver.8 انجام شد. برای بررسی ویژگی های کیفیت فیزیکی خاک در کاربری های مختلف از تجزیه واریانس (ANOVA) و مقایسه میانگین (روش دانکن در سطح 5 درصد) استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که جرم مخصوص ظاهری، درصد سیلت، پایداری ساختمان خاک به روش الک تر و خشک در اراضی کشاورزی (کشت دیم و آبی) بیشتر از اراضی مرتعی بود که از لحاظ آماری معنی دار نبود. تخلخل کل خاک و درصد شن در کاربری مرتع دارای مقدار بیشتری نسبت به کاربری کشت دیم و آبی بود. هم چنین در کاربری کشاورزی به خصوص کشت دیم در مقایسه با کاربری مرتع درصد رس بیشتر، ولی هدایت هیدرولیکی اشباع کمتر است که این تفاوت معنی دار نبود. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین خصوصیات مورد بررسی، از لحاظ آماری تفاوت معنی داری را بین سه کاربری مرتع، کشت آبی و کشت دیم نشان نداد. نتیجه گیری: برای جلوگیری از تخریب اراضی و کاهش کیفیت خاک در کاربری ها، راهکار طولانی مدت در اراضی زراعی، کاهش عملیات خاک ورزی و افزودن ماده آلی به خاک می باشد. در اراضی مرتعی نیز باید از ورود دام های مازاد بر ظرفیت مرتع و ورود دام به مرتع قبل از آمادگی مرتع جهت چرا ممانعت کرد.

Keywords:

کاربری اراضی , کیفیت خاک , نمونه مرکب , حوزه آبخیز بارده