پنداشتهای اشتباه رایج در مورد بکارگیری مدل SWOT در بین پژوهشگران ایرانی

پنداشت های اشتباهی در مورد استفاده از مدل SWOT در میان پژوهشگران محترم داخل کشورمان وجود دارد که به شرح ذیل لازم به ذکر است:

در دوره آموزشی بین المللی در دانشگاه ملی فیجی که تحت عنوان برنامه ریزی و مدیریت اکوتوریسم در سال 2013 میلادی با هزینه مشترک سازمان بهره وری آسیا APO (به مدیریت ژاپن) و ایران، اینجانب به عنوان نماینده ایران در آن شرکت داشتم، یکی از نکات آموزشی که برای انتقال موضوع به پژوهشگران کشورمان یاد آوری و تاکید کردند، این بود که مدل SWOT را فقط برای سازمانی که در حال حاضر دایر و فعال است و دارای تشکیلات و نیروی انسانی و ... است (برای مثال: گروه هتلهای هما در ایران) می توان به کار برد و از طریق این روش تحقیق، می توان راهبردی برای آینده این شرکت تعیین کرد اما این مدل برای مکانی بکر که هیچ سازمانی و تشکیلاتی در آنجا وجود نداشته و صرفا در مخیله پژوهشگر، خیالپردازی در مورد فرصتهای آینده، تهدیدها، نقاط قوت و ضعف احتمالی است، برای زمانی پس از استقرار آن سازمان مفروض (یعنی سازمان یا تشکیلات خیالی)، کاربرد ندارد. 

این اشتباه رایجی است که در سطوح دانشگاهی ایران هنوز در طرح های پژوهشی دانشگاهی و برخی پایان نامه ها تکرار می شود. اما می توان برای مکانی که بکر است و سازمانی و تشکیلاتی درآن وجود خارجی ندارد، برای ایجاد چارچوب مفهومی و شرح وضعیت احتمالی و تفسیر انتخاب ها و کارهای آینده و تعیین اثرات آنها، از سایر روشهای برنامه ریزی و از مدلهای مدیریتی (وام گرفتن از علم مدیریت) مثل: Fish Bone Diagram /Model استفاده کرد ولی استفاده از تحلیل SWOT در چنین مواردی فاقد اعتبار علمی است و با نگاهی دقیقتر ( پس از این توضیحات) استفاده از SWOT برای ارائه راهبرد برای جایی که فعلا از منظر سازمانی و مدیریتی وجود خارجی ندارد، در سختگیرانه ترین حالت خنده دار و حتی مضحک است. این اشتباهی بود که ما شرکت کنندگان در آن دوره درکار تیمی مان نیز دچار آن شدیم.

برای مثال فرض کنید ما در منطقه ای محروم در ایران، معدنی متروکه در کنار آن سایر مواهب طبیعی کم نظیر داریم. آیا می توانیم با استفاده از مدل SWOT، راهبرد گردشگری برای چنین مکانی (با تعیین نقاط قوت،ضعف، تهدیدها و فرصتها) ارائه کنیم؟

شاید تصور کنید بله می توانیم از این معدن متروکه به عنوان نقطه قوت برای توسعه ژئوتوریسم و ... استفاده کنیم. ولی پاسخ این است: خیر، نمی توانیم؛ چون سازمانی وجود ندارد که بخواهیم استراتژی برای آن سازمان ( یا مقصد گردشگری) از روش SWOT تعیین کنیم. اگر آن معدن متروکه از قبل مقصد گردشگری بود و دارای کارکنان، زیرساختها ، سیستم مدیریت و بازدیدکننده و غیره بود می توانستیم با استفاده از SWOT برای آینده چنین مقصدی پس از انجام پژوهش، راهبرد مدیریتی (از نوع تهاجمی، تدافعی و غیره) ارائه نماییم.

امیدوارم انتقال این نکته آموزشی دراین مجال از سایت سیویلیکا که جزو وظایف ملی اینجانب پس از گذراندن آن دوره آموزشی بین المللی بود، برای دانشجویان و پژوهشگران محترم کشورمان مفید واقع شده باشد.

شایان ذکرست برگزاری دوره های آموزشی بین المللی فوق الذکر توسط سازمان بهره وری آسیا (APO ) با بیشترین سهم حمایت مالی دفتر اصلی سازمان (مستقر در ژاپن)، برای ارتقاء دانش در کشورهای عضو این سازمان انجام می شود و نمایندگان شرکت کننده (براساس رزومه های قبلی و انتخاب شده از سوی کارشناسان ژاپنی) موظف به ترویج تازه های علمی پژوهشی در کشورشان می باشند.

خوشبختانه سایر نکات در مورد مفاهیم و تازه های اکوتوریسم(بوم گردشگری) (در مفهوم کلی: تلفیق گردشگری پایدار با جاذبه های مربوط به گیاهان و جانواران)، در فرصتهای گوناگون پس از آن دوره آموزشی در طول ده سال اخیر توسط اینجانب در کارگاههای آموزشی، سخنرانی های گوناگون و تدریس های کلاسی در دانشگاه و موسسات آموزشی در شهرهای گوناگون کشور ارائه شده است.