بررسی تاثیر گوگرد و سیلیسیوم بر برخی ویژگی های مورفولوژیک و فیتوشیمیایی گیاه دارویی سیر

چکیده: سابقه و هدف: سیر یکی از گیاهان دارویی مطلوبی است که از هزاران سال پیش مورد استفاده قرار می گرفت. این گیاه علاوه بر وجود اسانس و مواد موثره ارزشمند، دارای عناصری مانند گوگرد و سیلیسیوم می باشد. این عناصر علاوه بر ایجاد خواص دارویی مطلوب، سبب مقاومت گیاه در برابر تنش های زیستی و غیرزیستی می گردند. بنابراین استفاده از این عناصر می تواند اثرات مفیدی در عملکرد و خواص دارویی این گیاه داشته باشد. در پژوهش حاضر، اثر گوگرد و سیلیسیوم بر عملکرد، اجزای عملکرد، پارامترهای فتوسنتزی، عناصر غذایی و برخی از پارامترهای فیتوشیمایی گیاه سیر مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور گوگرد (در سه سطح صفر (S0)، 15 (S15) و 30 (S30) لیتر در هکتار) و سیلیسیوم (در سه سطح صفر (Si0)، 2 (Si2)و 4 (Si4) لیتر در هکتار) با سه تکرار اجرا شد. تیمارها به صورت کودآبیاری و در سه نوبت به فاصله هر هفت روز اعمال گردید. در انتهای آزمایش، صفاتی از قبیل عملکرد، وزن تک سیر، وزن سیرچه، طول و عرض سیر و سیرچه، تعداد سیرچه، پارامترهای فتوسنتزی (شامل درصد رطوبت نسبی برگ، سرعت تعرق، هدایت روزنه ای، رسانایی روزنه نسبت به بخار آب، نرخ جذب دی اکسیدکربن، تابش فعال فتوسنتزی بالای برگ، تابش فعال فتوسنتزی پایین برگ و تابش فعال فتوسنتزی محیط) اندازه گیری شد. همچنین خصوصیات فیتوشیمیایی (شامل میزان فعالیت آنتی اکسیدانی، فنل کل، فلاونوئید کل و اسید کافئیک) مورد ارزیابی قرار گرفت. آنالیز داده ها نیز با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین ها از طریق آزمون چند دامنه دانکن در سطح احتمال یک و پنج درصد انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که استفاده از تیمارهای کودی (گوگرد و سیلیسیوم) نسبت به شاهد (عدم مصرف کود) در همه صفات مورد بررسی، افزایش داشت. در بررسی شاخص های مربوط به عملکرد و اجزای عملکرد، کاربرد تیمار S15Si0 دارای برتری می باشد و یا تفاوت معنی داری را با تیمارهایی که از غلظت بالاتر گوگرد و سیلیسیوم برخوردار بودند، نشان نداد. بالاترین میزان تابش فعال فتوسنتزی پایین برگ، تابش فعال فتوسنتزی محیط و تابش فعال فتوسنتزی بالای برگ در تیمار S15Si4 به دست آمد. نرخ جذب دی اکسید کربن در تیمار S15Si0 دارای بیشترین مقدار بود که با تیمار S30Si2 از نظر آماری در یک سطح قرار داشت. بالاترین میزان سرعت تعرق با کاربرد تیمار S30Si2 حاصل شد. همچنین استفاده از تیمار S30Si4 سبب افزایش میزان رسانایی نسبت به بخار آب و نیز رطوبت نسبی گیاه گردید. در مورد عناصر غذایی نیز می توان بیان کرد که بالاترین میزان نیتروژن از تیمار S30Si2، بیشترین میزان فسفر، پتاسیم و کلسیم با کاربرد تیمار S0Si4 و بیشترین تجمع گوگرد و سیلیسیوم در گیاه با استفاده از تیمار S0Si2 به دست آمد. همچنین کاربرد تیمار S15Si4 سبب تولید بیشترین مقدار منیزیم گردید که با تیمارهای S0Si4، S15Si0 و S30Si2 در یک سطح آماری قرار داشت. بالاترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی مربوط به تیمار S15Si2 بود. همچنین بیشترین میزان فنل کل نیز در اثر کاربرد تیمار S0Si2 به دست آمد. حداکثر فلاونوئید کل نیز در تیمار S30Si2 مشاهده شد. بالاترین مقدار اسید کافئیک در تیمار S0Si0، S15Si0 و S30Si0 به ترتیب با عدد 9/20 ، 2/20 و 2/20 میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک بدست آمد که اختلاف معنی داری با تیمار S0Si4 و S30Si2 نداشت. نتیجه گیری: برای تولید بیشترین میزان ماده خشک و نیز تولید بالاترین کیفیت گیاه سیر از نظر مقدار ماده موثره در صنایع داروسازی، استفاده از عناصری نظیر گوگرد و سیلیسیوم می تواند بسیار حائز اهمیت باشد، به طوری که عدم مصرف این عناصر سبب کاهش خصوصیات کمی و کیفی این گیاه خواهد شد.

Keywords:

واژگان کلیدی: آنتی اکسیدان , سیر , اسید کافئیک , فلاونوئید