بررسی نقش عوامل ساختاری بر ابدهی و کیفیت اب چشمه ها و چاه های سازند سخت (کارستی) تاقدیس های پیون ، کمردراز،شاویش و تنوش
صاحب اثر: سازمان آب و برق خوزستان
نوع محتوی: طرح پژوهشی
Language: Persian
استان موضوع گزارش: خوزستان
شهر موضوع گزارش: ایذه
Document ID: R-1047541
Publish: 22 October 2018
دسته بندی علمی: مهندسی آب و هیدرولوژی
View: 2,258
Pages: 336
Publish Year: 1394
نسخه کامل Research منتشر نشده است و در دسترس نیست.
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
Abstract:
منطقه مورد مطالعه بخشی از زون گسله ایذه می باشد که بین عرض جغرافیایی 31 درجه و42 دقیقه تا 32 درجه شمالی و طول جغرافیایی 45 درجه و 49 دقیقه تا 22 درجه و 50 دقیقه شرقی واقع گردیده است این منطقه از لحاظ زمین شناسی ناحیه ای بر اساس تقسیم بندی stocklin 1968 در ناحیه زاگرس چین خورده یا زاگرس خارجی و بر اساس تقسیم بندی berberian 1995 در ناحیه کمربند ساده چین خورده قرار دارد از مهمترین ساختارهای چین خورده که تحت تاثیر سامانه گسلی ایذه قرار گرفته اند می توان به تاقدیس کمردراز در محدوده قلعه تل هلایجان تاقدیس های شاویش تنوش در جنوب ایذه در شرق تاقدیس کمردراز تاقدیس چالخشک ادامه تاقدیس تنوش در غرب شهر ایذه تاقدیس پیون از جنوب شرق دشت ایذه تا شمال دشت پیون ناودیس نعل اسبی در جنوب شرق شهر ایذه بین شاویش و پیون اشاره کرد به منظور ارزیابی نقش عوامل ساختاری و زمین شناسی بر ابدهی و کیفیت چشمه ها و چاه های سازندهای سخت ساختارهای چین خورده منطقه مورد مطالعه از داده های ژیوفیزیکی نوسانات سطح اب پیزومترهای موجود در سازندهای سخت کارستی شده و ابرفت های مجاور انها اطلاعات کمی و کیفی مربوط به چاه های اکتشافی و بهره برداری و همینطور چشمه های موجود در منطقه برداشت درز و شکستگی ها در ایستگاه های منتخب و شواهد به دست امده از بازدیدهای میدانی بهره گرفته شد نتایج به دست امده نشان می دهد که در اغلب ساختارهای چین خورده منطقه مورد مطالعه توسعه کارست در حد مطلوب صورت گرفته است و اشکال کارستی مهمی همچون پولژه های بندان و میانگران اشکفت های سلمان کهباد و گاو تنگه های کارستی مانند تنگ کرد و دولین و چشمه های کارستی مهم مانند چشمه سیاهچال شمی و در منطقه نمایان گشته است ارزیابی ها نشان می دهد که نقش زون برشی ایذه و گسل خوردگی ها و شکستگی های طولی و عرضی مرتبط با ان در توسعه کارست منطقه حایز اهمیت بوده است با این حال نقش گسل ها و شکستگی های یاد شده از لحاظ توسعه ذخایر ابی در تمام سازندهای سخت ساختارهای چین خورده منطقه یکسان نبوده است بطوریکه در تاقدیس های شاویش تنوش باعث پایین افتادن بیش از حد سطح اب گشته است و در تاقدیس های پیون کمردراز و همینطور ناودیس های نعل اسبی و ناشلیل هلایجان بر اثر برقراری ارتباط هیدرولیکی با تاقدیس ها و ابخوان های ابرفتی مجاورشان سبب افزایش ظرفیت ذخیره و در نتیجه افزایش میزان ابدهی چاه های بهره برداری و ظهور چشمه های پراب همچون چشمه سیاهچال و شمی در تاقدیس پیون در این نواحی گشته اند البته علاوه بر گسل ها و شکستگی های طولی و عرضی عواملی مانند شیب لایه بندی و شیب توپوگرافی به ویژه در موقعیت دماغه تاقدیس ها نیز در توسعه ذخایر ابی و موقعیت ظهور چشمه ها و محل حفر چاه های اکتشافی و بهره برداری در منطقه نقش مهمی داشته اند نتایج حاصل از بررسی های کیفی نشان می دهد در ابخوان های کارستی ساختارهای چین خورده ای که بدلیل تراکم شکستگی ها و گسل های منطقه جریان کانالی توسعه پیدا کرده است مانند ابخوان های کارستی چشمه شمی و سیاهچال کیفیت اب انها در مقایسه با ابخوان های کارستی که دارای جریان انتشاری افشان می باشند به طور نسبی بهتر است
پیش گفتار Research
در ایجاد مناطق کارستى و توسعه منابع ابى موجود در ان، عوامل متعددى تاثیرگذار مىباشند که از جمله این عوامل مىتوان به نقش عوامل ساختارى نظیر گسل ها، درز و شکافها، عوامل سنگشناسى مانند نوع سازند و عوامل توپوگرافى همچون شیب و ارتفاع منطقه اشاره کرد. با بررسی عوامل ساختاری همراه با توپوگرافی می توان مرزهای ورودی، خروجی و بدون عبور جریان را در سیستم کارستی تشخیص داد (Milanovic P., 1981) . در مناطقی که از لحاظ تکتونیکی فعال میباشند، به دلیل تلاش عوامل طبیعی جهت رسیدن به حالت تعادل، توسعه کارست دارای تداوم بیشتری میباشد. وجود مسیرهای مختلف غار در ترازهای مختلف شاخصه چنین مناطقی است. ساختارهای زمین شناسی از قبیل تاقدیس، ناودیس و الگوی درزه های موجود در این ساختارها، سطوح لایه بندی، شدت چین خوردگی، گسل ها و درزه های اصلی ارتباط عمودی و افقی را در ناحیه اشباع فراهم می کنند. بعضی از سطوح گسل ها ممکن است به علت فشرده شدن و یا پر شدن سطوح گسلی بوسیله کلیست ثانویه تخلخل کمی داشته باشند و مانند سدی بر سر راه اب زیرزمینی قرار گیرند. گاهی اوقات گسل ها که باعث بریده شدن و جابجایی لایه ها می شوند موجب قرار گرفتن لایه های تراوا و ناتراوا در کنار یکدیگر می شوند که این نیز مانعی بر سر راه عبور اب است. بعلت گستردگی پارامترهای زمین شناسی، تاثیر زمین شناسی بر توسعه کارست نیز به همان اندازه گسترده و متنوع میباشد. مطالعات تکتونیکی و زمینساختاری اثبات نموده است که همزمان با تشکیل گسل، شکستگی های فراوانی در ارتباط با گسل خوردگی و جابجایی لایه های سخت اهکی تشکیل میشوند که نه تنها تخلخل ثانویه ساختارهای اهکی را افزایش میدهند بلکه در سطح اهک مسیرهای جدید نفوذ اب سطحی (باران و ذوب برف) به درون لایه های اهکی و سیستم کارستی را ایجاد میکنند که منجر به توسعه کارست و ظهور سیماهای کارستی نظیر چشمه، فروچاله و ... و افزایش ابدهی چشمه ها و جریان هیدرولیکی می گردد. منطقه مورد مطالعه بخشی از زون یا پهنه گسله ایذه میباشد که بین عرض جغرافیایی 31 درجه و 42 دقیقه تا 32 درجه شمالی و طول جغرافیایی 45 درجه و 49 دقیقه تا 22 درجه و 50 دقیقه شرقی واقع گردیده است. شکل 1 موقعیت منطقه مورد مطالعه را نشان می دهد. این منطقه از لحاظ زمین شناسی ناحیهای بر اساس تقسیم بندی Stocklin (1968) در ناحیه زاگرس چین خورده یا زاگرس خارجی و بر اساس تقسیم بندی Berberian (1995) در ناحیه کمربند ساده چین خورده قرار دارد. شکل 2 موقعیت پهنه ایذه را در زاگرس و شکل 3 موقعیت ان را در منطقه مورد مطالعه نشان میدهد. سامانه گسلی راستالغز راستبر ایذه، در ایجاد پیچیدگی های زمین شناسی ساختمانی و چینه شناسی محدوده مورد مطالعه نقش موثری ایفا نموده است. به هم ریختگی و خمشهای ساختاری راستگرد، جابجا شدن راست بر محور تاقدیسهای محدوده، ایجاد سطح محوری و الگوی توپوگرافی نامتقارن در تاقدیس های مسیر، بطوریکه در اکثر ان ها یالهای شمال- شمال شرقی دارای شیب ملایم و یالهای جنوب- جنوب غربی دارای شیبی تند و در بعضی حالات تقریبا قایم یا برگشته هستند. اختلاف ارتفاع و دور افتادگی واحدهای چینه نگاری همسان در دو سوی گسل، ایجاد چینهای پوششی، بالا امدن ناودیسهای مسیر، بریدن و فرسایش هسته تاقدیس های مسیر و تشکیل دره ها و تنگه ها کارستی، ایجاد شرایط کششی مناسب برای فرار اب، انحراف و جابجایی رودخانهها و ابراهههای سطحی، برقراری ارتباط هیدرولیکی بین ابخوانهای کارستی، تشکیل سیستم های گسله معکوس مانند راندگیهای ناشلیل، هلایجان، دهنو، ابراک، دهنو و ... نتیجه فعالیتهای تکتونیکی ناشی از زون برشی ایذه در منطقه مورد مطالعه میباشند. از مهمترین ساختارهای چینخورده که تحت تاثیر سامانه گسلی ایذه قرار گرفتهاند میتوان به تاقدیس کمردراز در محدوده قلعه تل- هلایجان، تاقدیس های شاویش- تنوش در جنوب ایذه (در شرق تاقدیس کمردراز)، تاقدیس چالخشک (ادامه تاقدیس تنوش) در غرب شهر ایذه، تاقدیس پیون از جنوب شرق دشت ایذه تا شمال دشت پیون، ناودیس نعل اسبی در جنوب شرق شهر ایذه (بین شاویش و پیون) اشاره کرد. موقعیت سیماهای چین خورده منطقه مورد مطالعه در شکل 4 نشان داده شده است. بخش اعظم ساختارهای چینخورده فوق از سازندهای اهکی تشکیل شده است و با توجه به ریزشهای جوی قابل توجه، و از طرفی وجود شکستگیها و گسلها و پیچیدگیهای ساختاری در ارتباط با زون گسله ایذه، پتانسیل مناسبی را برای تشکیل و توسعه منابع اب کارست در منطقه مورد مطالعه فراهم نموده است. از اینرو هدف از این پژوهش، ارزیابی نقش عوامل ساختاری بر کمیت و کیفیت منابع ابی موجود در منطقه مورد مطالعه میباشد.
فهرست مطالب Research
Keywords:
Authors
مراجع و منابع این Research:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این Research را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود Research لینک شده اند :