بررسی صفات عملکردی تعدادی از ژنوتیپهای کلکسیون کنجد بانک ژن گیاهی ملی ایران با رویکرد اصلاحی

کنجد یکی از قدیمی ترین محصولاتی است که در ایران کشت می شود. به منظور ارزیابی ژنوتیپ های بومی کنجد کشور از لحاظ صفات مورفولوژیک و زراعی، با هدف مشخص کردن تنوع نمونه های کنجد به منظور کسب اطلاعات در جهت تبیین راهبردهایی برای برنامه های اصلاحی آینده این پروژه انجام شد. تعداد 36 ژنوتیپ کنجد در سه منطقه کرج، مغان و جیرفت در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به مدت دو سال مورد ارزیابی قرار گرفتند. خصوصیات زراعی مهم مورفولوژیک و فیزیولوژیک از جمله: تعداد روز تا هر یک از مراحل گلدهی، غلاف دهی، رسیدن فیزیولوژیک، ارتفاع شاخه اصلی، تعداد کپسول در شاخه اصلی، ارتفاع اولین کپسول از زمین، طول کپسول، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه و عملکرد دانه ارزیابی گردیدند. نتایج حاصل از بررسی پارامترهای آماری در بین ژنوتیپ های مورد بررسی نشان داد که بیشترین مقدار ضریب تنوع فنوتیپی مربوط به صفات بیوماس، ارتفاع بوته و عملکرد دانه بود و صفات روز تا 75 درصد رسیدگی و وزن هزار دانه دارای کمترین ضریب تنوع فنوتیپی بودند. نتایج تجزیه واریانس مرکب کلی نشان داد که بین سال ها، مکان ها و ژنوتیپ های مختلف اختلاف معنی داری وجود داشت. تجزیه خوشه ای بر اساس کلیه صفات مورد بررسی ژنوتیپ های مورد بررسی را به 5 گروه تقسیم بندی نمود. همچنین آزمون پایداری نشان داد که به ترتیب ژنوتیپ های TN78-76، TN78-41 و TN78-166 ایده آل ترین ژنوتیپ ها ( پایدارترین ژنوتیپ ها با عملکرد بالا) می باشند و ژنوتیپ های TN78-66 و TN78-164 با اینکه عملکرد بالاتری دارند ولی دارای پایداری کمتری نسبت به ژنوتیپ های فوق می باشند.کلمات کلیدی: کنجد، ژنوتیپ ، عملکرد دانه