بررسی اثر کوتاه مدت آتش سوزی بر تغییرات پوشش گیاهی در مراتع استان مرکزی (مطالعه موردی: منطقه خنداب) (فاز اول)

در این تحقیق اثر کوتاه مدت آتش سوزی بر پوشش گیاهی مراتع مورد حریق در ایستگاه خسبیجان در سال 1394، با تیپ غالب ورک انجام شده است. نمونه برداری به صورت تصادفی- سیستماتیک بوده و آماربرداری در سال های 1395 و 1396 انجام شد. ویژگیهای مورد مطالعه شامل درصد پوشش گیاهی، لاشبرگ، سنگ و سنگریزه، خاک لخت، تولید علوفه و تراکم بر اساس فرم رویشی و کلاس خوشخوراکی گونه های گیاهی ثبت گردید. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS تجزیه و مقایسه میانگین ها با آزمون t جفتی انجام شد. در مجموع 80 گونه گیاه آوندی متعلق به 72 جنس و 25 تیره گیاهی در منطقه تشخیص داده شد. بیشترین فراوانی گونه ها با 25/21، 15، 75/7 درصد به ترتیب متعلق به تیره های Asteraceae، Papilionaceae و Poaceae بود. تروفیتها و همی-کریپتوفیتها از مهمترین گروههای ساختاری طیف زیستی منطقه به روش رانکایر بودند. بررسی کورولوژیک و استخراج کوروتیپ ها، غلبه عناصر ایرانی- تورانی را نشان داد. نتایج حاصل از آنالیز داده های مربوط به تراکم گونه های گیاهی، درصد پوشش گیاهی و تولید علوفه به تفکیک فرم رویشی نشان داد که میانگین تراکم، پوشش و تولید علوفه گراس های یکساله، فورب یکساله و فورب چند ساله در منطقه سوخته نسبت به شاهد افزایش معنی داری داشته، ولی میانگین این پارامترها در مورد فرم بوته ای در منطقه سوخته نسبت به شاهد کاهش نشان داده است. همچنین نتایج حاصل از آنالیز داده های مربوط به تراکم گونه های گیاهی، درصد پوشش گیاهی و تولید علوفه به تفکیک کلاس خوشخوراکی نشان داد که میانگین تراکم، پوشش و تولید علوفه کلاس های خوشخوراکی I، II و III در منطقه سوخته نسبت به شاهد افزایش داشته، هر چند که این افزایش ها، بعضا معنی دار نبود. افزایش پارامترهای مختلف گونه های کلاس III، پس از آتش سوزی، به دلیل گسترش گراس های یکساله و همچنین گونه های خشبی و تیغ دار در این عرصه بود. نتایج حاصل از آنالیز داده های مربوط به پوشش سطح خاک نشان داد که میانگین درصد پوشش گیاهی، خاک لخت و سنگ و سنگریزه در منطقه سوخته نسبت به شاهد افزایش یافته، ولی میانگین لاشبرگ در منطقه سوخته نسبت به شاهد کاهش قابل توجه ای نشان داده است که این امر به دلیل حذف لاشبرگ توسط آتش بوده است. همچنین نتایج حاصل از آنالیز داده های مربوط به پارامترهای مهم خاک، نشان داد که مقادیر کربن آلی و ازت خاک در اثر آتش سوزی کاهش و مقادیر فسفر و پتاسیم افزایش یافته است هر چند که این تغییرات معنی دار نبود. به طور کلی این بررسی نشان داد که خصوصیات مهم گیاهی و خاکی تحت تاثیر آتش سوزی تغییر کرده است و این تغییرات تا حدود زیادی به ترکیب اولیه گونه های گیاهی و وضعیت مراتع منطقه وابسته بوده است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که هر آتش سوزی در مراتع منجر به افزایش کیفیت علوفه نخواهد شد.کلمات کلیدی: آتش سوزی، اراک، خسبیجان، اثر کوتاه مدت، مراتع.