بررسی سازگاری و ارزیابی عملکرد 10 گونه دارویی تجاری به منظور تولید – زراعی و ارزیابی اقتصادی آنها در شرایط گناباد

توسعه کشت و فرآوری گیاهان دارویی که در سند راهبردی کشور پیش بینی شده است که نیاز به تحقیقات گسترده درخصوص کشت و بررسی سازگاری گونه های دارویی تجاری و اقتصادی دارد. انتخاب گونه های دارویی سازگار و اقتصادی در شرایط اقلیمی منطقه گناباد مهمترین هدف اجرایی و کاربردی این پروژه بود که برای رسیدن به این هدف10گونه گیاه دارویی شامل: نعناع فلفلی، آویشن باغی، مرزنجوش، مریم گلی، ترخون، رزماری، اسطوخودوس، همیشه بهار،کدو کاغذی، پنیرک و سرخارگل انتخاب شدند. پس از آماده سازی بستر مناسب با توجه به نوع گونه گیاهی، کشت بذر و یا نشا در زمان مناسب انجام گردید. فواصل ردیف کاشت و بوته بر روی ردیف بسته به نوع گیاه متغییر بود.پس از کاشت خصوصیاتی ازقبیل: درصد استقرار، مراحل فنولوژی و رشد گونه ها، ارتفاع گیاه در زمان گلدهی، میزان عملکرد خشک اندام هوایی در واحد سطح، وزن خشک برگ و سرشاخه ها، میزان عملکرد گل و بذر درگیاهان همیشه بهار، پنیرک و کدو کاغذی اندازه گیری شد. میزان اسانس تولیدی در گونه های اسانس دار تعیین شد و سپس داده ها ی جمع آوری شده تجزیه آماری شدند. نتایج تجزیه و مقایسه داده ها نشان داد که گونه های نعناع فلفلی و آوبشن باغی بیشترین و مرزنجوش و سرخارگل کمترین درصد استقرار را داشتند و در سال دوم دو گونه آخر حذف شدند. نتایج بررسی مراحل فنولوژی و رشد گیاه نشان داد که در سال اول استقرار مراحل فنولوژی بیشتر گونه های کشت شده با تاخیر مواجه خواهند شد.نتایج نشان داد که میانگین عملکرد بذر کدو کاغذی بین 1335 و 1471 کیلوگرم در هکتار در طول آزمایش متغیر بود. در زمان های مختلف برداشت گل ( گل چینی) صفات اندازه گیری شده از قبیل: ارتفاع گیاه، تعداد گل در بوته، وزن تر و خشک گل تولیدی در واحد سطح برای هر دو گونه همیشه بهار و پنیرک در دو سال مختلف بسیار معنی دار بود. بیشترین مقدار تولید گل در گیاه همیشه بهار در برداشت مردادماه و در پنیرک در تیرماه تولید گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثرات سال و زمان برداشت( چین های مختلف) در گیاه آویشن باغی و نعناع فلفلی بر روی صفات مختلف ازجمله عملکرد اندام هوایی و درصد اسانس معنی دار می باشد. میزان عملکرد محصول و درصد اسانس آویشن باغی به ترتیب بین 68/223 تا 41/571 گرم در متر مربع و 92/0 درصد تا 5/1 درصد در نوسان بود. میزان اسانس آویشن در مهر ماه نسبت به اردیبهشت و شهریور کاهش شدیدی نشان داد. عملکرد محصول نعناع فلفلی در سال اول رشد گیاه 8/112 گرم در متر مربع بود که در سال سوم رشد به 11/446 گرم برمتر مربع افزایش یافت. میزان اسانس نعناع فلفلی در تیرماه بیشتر ازبرداشت مهر ماه تعیین شد. میزان عملکرد محصول گیاه اسطوخودوس در سال سوم برداشت 27/420 گرم در متر مربع بود که با سال اول و دوم تفاوت معنی داری داشت در صورتیکه درصد اسانس آن بین 96/0 تا 69/1 درصد در نوسان بود که با یکدیگر اختلاف معنی داری نداشتند. میزان عملکرد محصول رزماری در سال اول رشد گیاه 29/121 گرم در مترمربع بود که در سال سوم به 82/425 گرم در متر مربع افزایش یافت. در این آزمایش درصد اسانس رزماری در سال اول رشد بیشتر از سال دوم و سوم بود. درصد اسانس مریم گلی و ترخون در سال اول آزمایش به ترتیب 65/0 و 36/1 درصد تعیین شد که در سال دوم به 4/1 و 58/1 درصد افزایش یافت. عملکرد محصول خشک مریم گلی و ترخون به ترتیب 179 و 51/196 گرم در متر مربع در سال دوم بود.کلمات کلیدی: عملکرد محصول، سازگاری، درصد اسانس