بررسی تنوع ژنتیکی قارچ عامل بیماری لکه برگی سپتوریایی گندم (Mycosphaerella graminicola) در ایران

لکه برگی سپتوریایی که توسط قارچ آسکومیست Mycosphaerella graminicola (آنامورف: Zymoseptoria tritici) ایجاد می شود، یکی از مخرب ترین بیماری های برگی گندم به ویژه در مناطق پرباران دنیا می باشد. جهت مطالعه تنوع در قارچ Z. tritici، 19 جدایه از برگ های آلوده دارای علایم بیماری که از مزارع گندم در سه کانون آلودگی بیماری در ایران نمونه برداری شده بودند، جداسازی گردید. تمام جدایه ها به طور مجزا در شرایط گلخانه ای بر روی گیاهچه های 26 رقم افتراقی گندم که هر کدام حامل یک یا چند ژن مقاومت به این بیماری (Stb) هستند، مایه زنی شدند. ارزیابی واکنش مقاومت گیاهچه ای ارقام 21 روز پس از مایه زنی به صورت درصد سطح نکروتیک برگ و درصد سطح نکروتیک حاوی پیکنید انجام شد. پاتوتیپ جدایه های بیمارگر بر اساس واکنش مقاومت ارقام افتراقی نسبت به هر یک و ارتباط آن با ژن های شناخته شده ی مقاومت موجود در هر رقم به صورت فرمول پرآزاری/ ناپرآزاری (Vir/Avir formula) تعیین گردید. تنها دو جدایه با نشان دادن الگوی پرآزاری مشابه بر روی ژن های مقاومت Stb پاتوتیپ مشابهی داشتند، در حالی که سایر جدایه ها الگوهای پرآزاری مختلفی را نشان دادند. تمام پاتوتیپ ها روی ژن های مقاومت Stb13, Stb6, Stb2 و Stb14 پرآزار بودند، در حالی که هیچ کدام روی ژن مقاومت Stb16 پرآزاری نداشتند. تنها جدایه ی 92005 روی ژن مقاومت Stb15 پرآزار بود. با توجه به این نتایج، ژن های مقاومت Stb16 و Stb15 می توانند در برنامه های به نژادی تولید ارقام مقاوم نسبت به لکه برگی سپتوریایی مورد استفاده قرار گیرند. شناسایی 18 پاتوتیپ از مجموع 19 جدایه ی مورد بررسی قارچ Z. tritici ثابت می کند که در میان جمعیت های ایرانی این بیمارگر تنوع ژنتیکی بالایی وجود دارد.واژه های کلیدی: گندم، سپتوریوز برگی، تنوع پاتوتیپی، پرآزاری، ارقام افتراقی، ژن های مقاومت، Septoria tritici، Zymoseptoria tritici