بررسی آسیب سرما و یخ زدگی در مرکبات و کیوی استان مازندران (آذرماه 1395)

تنش های سرما و یخ زدگی آسیب های زیان بار و ویران کننده ای را به بسیاری از محصولات زراعی و باغی وارد می کند. در اوایل آذرماه سال جاری (1395) نیز وقوع تنش یخ زدگی موجب بروز خسارت به باغ های مرکبات شمال کشور به ویژه در شرق مازندران و به باغ های کیوی در غرب مازندارن گردید. بررسی و برآورد خسارت وارده به باغ ها پس از وقوع تنش سرما و یا یخ زدگی از اولین اقدامات وزارت جهاد کشاورزی و سازمان های زیر مجموعه است. با این وجود، برآورد دقیق میزان آسیب به باغ ها از مشکلات این حوزه به شمار می رود. بنابراین پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیریبا توجه به اهمیت موضوع و با بهره گیری از پژوهشگران با تجربه و با دانش در زمینه فیزیولوژی تنش های غیر زیستی و فیزیولوژی پس از برداشت میوه ها سعی بر برآورد دقیق خسارت و مطالعه آثار این تنش بر میوه های مرکبات طی یک رویکرد علمی در استان نمود.نتایج بررسی ها نشان داد که با توجه به اینکه فصل برداشت محصول اصلی مرکبات استان (پرتقال تامسون) هنوز آغاز نشده بود و میوه ها روی درخت قرار داشتند (نیمه رسیده) میزان خسارت تنش یخ زدگی افزایش یافت.با توجه به متحمل بودن نارنگی ها به ویژه اونشو میزان خسارت به میوه های آنها کم و یا ناچیز بود.علاوه بر این، نتایج ارزیابی آسیب تنش یخ زدگی به درختانمرکبات نشان داد که میزان خشکیدگی برگ ها و آسیب میوه ها در درختان جوان در مقایسه با درختان مسن تر بسیار بیشتر بود.میزان شکستگی تنه و شاخه های اصلی ناشی از بارش برفنیز در دامنه ها و کوهپایه ها در مقایسه با دشت ها بسیار بیشتر بود. بر اساس مشاهدات انجام شده مشخص شد که میزان آسیب به میوه های پرتقال تامسون در شهرستان های بابل، قایم شهر و ساریبه توجه به کاهش دما تا منفی 4 درجه سانتی گراد و طولانی تر بودن دوره یخبندان بیشتر از سایر مناطق بود.شکستگی تنه و شاخه های اصلی درختان مرکبات در شهرستان های قایم شهر و بابل بیشتر از سایر مناطق بود.همچنین خشکیدگی برگ های پرتقال های تامسون در شهرستان های بابل، قایم شهر و ساری بیشتر از سایر مناطق بود.برگ ها و میوهای نارنگی پیج دچار آسیب در سطوح مختلفی شدند ولی نارنگی اونشو در این رخداد آسیب چندانی ندیدند. نتایج مشاهدات و بررسی های انجام شده نشان داد که تاکستان های کیوی غرب مازندارن دچار خسارت شدید شدند. به طوری که در برخی مناطق به ویژه در شهرستان های تنکابن و چالوس آسیب به میوه های کیوی بسیار بالا بود و موجب لهیدگی میوه ها گردید. بر اساس نتایج مقدماتی به دست آمده از پژوهش های انجام شده روی میوه های پرتقال تامسون در طی تنش یخ زدگی اخیر، مشخص گردید که در صورتی که دمای هوا به پایین تر از آستانه بحرانی برای یخ زدگی و آسیب میوه ها برای حداقل چند ساعت رسیده باشد نگهداری میوه های روی درختان توجیه علمی نداشته و میوه ها با افزایش دما طی روزها و هفته های بعد به سرعت آب خود را از دست داده و ریزش می کنند. همچنین این چنین میوه هایی بازارپسندی لازم را ندارند. بهترین روش برای نگهداری کوتاه یا میان مدت میوه ها در این شرایط، برداشت میوه ها و نگهداری آنها در سردخانه های با شرایط دمایی 4تا 5 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی در حدود 90 تا 95 درصد است. در صورت عدم وجود چنین سردخانه هایی بهتر است میوه ها زودتر برداشت شده و قبل از دست دادن آب میوه و فساد به مراکز صنایع تبدیلی فرستاده شوند.واژه های کلیدی: تنش یخ زدگی، مرکبات، کیوی.