مقایسه عملکرد و بررسی سازگاری لاین های باقلا (Vicia faba L.)

تعداد 10 ژنوتیپ باقلا به همراه ارقام شاهد در چهار استان (ایستگاه های تحقیقات کشاورزی گرگان، دزفول، ایرانشهر و بروجرد) در طول دو سال زراعی بررسی شدند. هدف اصلی مطالعه عملکرد و پایداری عملکرد ژنوتیپ های باقلا برای انتخاب ارقام پرمحصول باقلا است. آزمایش به صورت بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به مدت دو سال زراعی اجرا شد. تجزیه واریانس مرکب عملکرد دانه بر اساس طرح بلوک های کامل تصادفی در هشت محیط انجام شد. نتایج تجزیه واریانس در هر سال و تجزیه واریانس مرکب حاکی از اختلاف ژنوتیپ ها از نظر کلیه صفات مورد بررسی در سطح احتمال یک درصد بود. به منظور مشخص نمودن ارقام پایدار و بررسی واکنش ارقام در سال های مختلف، تجزیه پایداری با استفاده از روش های واریانس محیطی و ضریب تغییرات محیطی و روش های ناپارامتری واریانس و انحراف معیار رتبه انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب در محیط ها حاکی از اثرات متقابل معنی دار (P<0.01) ژنوتیپ × محیط بود. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش واریانس محیطی نشان داد که ژنوتیپ های زرشکی، بلوچی، G-faba-159، G-faba-13 و G-faba-67 به ترتیب دارای کمترین واریانس محیطی و بیشترین پایداری بودند. همچنین، براساس روش ضریب تغییرات محیطی ژنوتیپ های زرشکی، بلوچی، G-faba-159، G-faba-13 و G-faba-1-1 به ترتیب دارای بیشترین پایداری بودند. براساس تجزیه پایداری به روش ناپارامتری، ژنوتیپ G-faba-133 با میانگین رتبه 3 دارای کمترین رتبه و کمترین انحراف معیار رتبه و بیشترین پایداری بود. براساس نتایج پارامتر پایداری شوکلا، ژنوتیپ های G-faba-1-1، G-faba-13 و G-faba-62 بیشترین پایداری را داشتند. با توجه به نتایج حاصل از مقایسه میانگین عملکرد و s AUDPC ، روش های مختلف تجزیه پایداری و تجزیه کلاستر، ژنوتیپ های G-faba-133، G-faba-1-1 و G-faba-62 در سال های مختلف پایداری بسیار خوبی داشته و از نظر عملکرد محصول دانه نیز نسبت به شاهد منطقه برتری داشتند. با توجه به میزان عملکرد دانه، پایداری عملکرد و مقاومت نسبت به بیماری، ژنوتیپ های G-faba-133، G-faba-1-1 و G-faba-95 برای منطقه گرگان، ژنوتیپ های G-faba-133، G-faba-16 و G-faba-62 برای دزفول و ژنوتیپ های G-faba-159، G-faba-13 و G-faba-67 برای ایرانشهر و ژنوتیپ های G-faba-159، G-faba-133 و G-faba-67 برای بروجرد مناسب شناخته شدند. همچنین از بین 10 لاین دانه ریز ژنوتیپ های G-faba-64، G-faba-66، G-faba-69 و G-faba-94 در بروجرد انتخاب شدند.واژه های کلیدی: باقلا، تجزیه مرکب، اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط، تجزیه کلاستر