پتانسیل یابی هرز آب های شرق کشور و بررسی زمینه های کنترل و استحصال آن (مطالعه موردی مرز ایران و افغانستان)

بهره برداری غیر اصولی از عرصه های طبیعی کشور به منظور رفع نیاز غذایی، رشد تلفات منابع آب و خاک موجود در حوزه های آبخیز در دهه های اخیر را به همراه داشته است. چنین روندی باعث سیر قهقرایی آن ها و افزایش نرخ تولید رسوب و کاهش عمر مفید مخازن سدها و در نتیجه کاهش تولید شده است. بخش زیادی از رواناب های ناشی از باران ها در حوضه های مرزی بدون هیچ کنترل و بهره برداری از مرزها خارج و یا به کویرها وارد و تبخیر می گردد. این تحقیق در پی پتانسیل یابی هرز آب های شرق کشور در مرز ایران-افغانستان و بررسی زمینه های کنترل و استحصال آن می باشد. برای اجرای این پژوهش ابتدا مطالعه کتابخانه ای در خصوص حوزه های آبخیز و رودخانه های مرزی صورت گرفت. همچنین نقشه های توپوگرافی 1:50000، 1:250000، زمین شناسی و عکس های ماهواره ای مورد نیاز جمع آوری شد. محدوده حوزه آبخیز شرق کشور (مرز افغانستان با منطقه سیستان) و همچنین زیر حوضه های آن مشخص و نقشه های، توپوگرافی و کاربری اراضی تهیه گردید. بر اساس نقشه های مزبور بازدیدهای صحرایی انجام پذیرفت و اقدام به شناسایی تکرار سیل و آمار هواشناسی، و ضعیت هیدرولوژی، فیزیوگرافی، اقتصادی-اجتماعی، کشاورزی و کاربری اراضی زیر حوزه های آبخیز مورد مربوطه شد. هرزآب های منطقه بر اساس وضعیت پوشش گیاهی، شیب و نوع خاک و با استفاده از فرمول SCS برآورد گردید. نتایج نشان داد که به دلیل فقر پوشش گیاهی، تخریب خاک، بهره برداری غیر اصولی از منابع طبیعی ضریب هرز آب منطقه بالاست و بخش مهمی از آنها به خارج از مرزها هرز و به منطقه گودزره افغانستان جریان می یابد. میزان هرزآب های منطقه 89/436 میلیون متر مکعب برآورد شدکه زمینه انتقال بخش مهمی از هرزآب ها به مراتع منطقه شیله و تاسوکی وجود دارد.کلمات کلیدی: منطقه شیله، هیدرولوژی، هرزآب، سیستان، رودخانه های مرزی.