بررسی واکنش ژنوتیپهای بومی خربزه و طالبی به ‭Monosporascus cannonballus ‬عامل بیماری پوسیدگی ریشه و زوال بوته های خربزه در ایران

چکیده پوسیدگی ریشه و زوال بوتهصهای خربزه و طالبی با عامل ‭Monosporascus cannonballus‬، از بیماریصهای بسیار مهم این محصول بویژه در مناطق گرم و خشک در دنیا میصباشد. در حال حاضر اطلاعات چندانی در خصوص نحوه کنترل این بیماری در ایران در دست نیست. در این بررسی، ابتدا توان بیماریصزایی چند جدایهصی ‭M. cannonballus ‬روی ژنوتیپ خربزه با نام محلی زرد گرمسار انجام شد. ارزیابی جدایهصها با سنجش شاخصصهای درصد وقوع بیماری، شدت بیماری و وزن ریشه نشان داد که جدایه ‮‭583‬ بالاترین بیماریصزایی را نسبت به سایر جدایهصها دارد. این جدایه جهت ارزیابی مقاومت ژنوتیپصهای طالبی و خربزه در دو سری آزمایش مستقل مورد استفاده قرار گرفت. برای این منظور، ‮‭31‬ ژنوتیپ بومی خربزه و طالبی در ایران در شرایط گلخانه بوسیله قارچ عامل بیماری مایهصزنی شده و واکنش ژنوتیپصها از طریق تعیین درصد وقوع بیماری و درصد شدت بیماری تعیین گردید. وزن ریشه و وزن اندامصهای هوایی نیز تعیین شدند. میانگین درصد وقوع بیماری در ژنوتیپصهای قصری مشهدی، بیارجمند، مینو ،‮‭095‬ شاه آبادی و زیدری به ترتیب ‮‭50‬/،‮‭67 62‬/،‮‭84 66‬/،‮‭79/17 70‬ و ‮‭79/17‬ درصد بود. سایر ژنوتیپصهای مایهصزنی شده تا ‮‭100‬ درصد علایم بیماری را نشان دادند. میزان شدت بیماری در ژنوتیپصهای زیدری، قصری مشهدی، بیارجمند، مینو ‮‭095‬ و شاهص آبادی به ترتیب ،‮‭5 27‬/،‮‭5 27‬/،‮‭31/5 29‬ و ‮‭32‬ درصد محاسبه گردید. این میزان در ژنوتیپصهایی مانند تل شاهرودی و مشهدی رویا به ترتیب ‮‭76‬ و ‮‭65‬ درصد بود. میانگین وزن ریشه در ژنوتیپصهای با شدت بیماری پایین تر مانند بیارجمند، شاه آبادی، مینو ،‮‭095‬ قصری مشهدی و زیدری به ترتیب ‮‭41‬/،‮‭12 3‬/،‮‭05 3‬/،‮‭2/79 3‬ و ‮‭1/81‬ گرم و در ژنوتیپصهایی مانند تل شاهرودی و مشهدی رویا که بیماری با شدت بیشتری در آنصها تظاهر یافته بود به ترتیب ‮‭0/59‬ و ‮‭0/69‬ گرم اندازهصگیری شد. وزن اندامصهای هوایی تابعی از وزن ریشه بود و در ژنوتیپصهایی با وزن ریشه بالاتر، مقدار آن بیشتر بود. این بررسی نشان داد که وقوع و شدت بیماری در ژنوتیپصهای قصری مشهدی، زیدری، بیارجمند، مینو ‮‭095‬ و شاه آبادی، نسبت به سایر ژنوتیپصها کمتر و شاخصه-های رشدی در این ژنوتیپصها بهصطور معنیصداری نسبت به سایر ژنوتیپصهای مورد بررسی بیشتر بوده و این ژنوتیپصها میصتوانند درکنترل بیماری پوسیدگی ریشه و زوال بوته خربزه و طالبی در شرایط مزرعه مورد آزمایش قرار گیرند. کلمات کلیدی: ژنوتیپ، بیماری خاکزاد، کنترل، شدت بیماری، وقوع بیماری، طالبی، خربزه، حساسیت، مقاومت