ارزیابی تنوع ژنتیکی و شناسایی خودناسازگاری در برخی ارقام و ژنوتیپ های بادام

بادام یکی از مهمترین محصولات خشکباری دنیاست و در مناطق زیادی از ایران کشت و کار می شود. بررسی تنوع ژنتیکی و تعیین روابط ژنتیکی بین ارقام بادام و شناسایی ژنوتیپ خودناسازگاری آنها جهت مدیریت کلکسیون ها، احداث باغات جدید و انتخاب مناسب والدین برای تلاقی های کنترل شده اهمیت زیادی دارد لذا آزمایش های این رساله در این راستا برنامه ریزی و انجام گردید. در آزمایش اول تنوع مورفولوژیکی ‮‭55‬ رقم و ژنوتیپ بادام ایرانی و خارجی با استفاده از ‮‭33‬ صفت کمی و کیفی مطالعه شد. بر اساس نتایج تجزیه کلاستر در فاصله اقلیدسی 5 از ،‮‭25‬ ژنوتیپ ها و ارقام به شش گروه اصلی تقسیم بندی شدند. بر اساس نتایج به دست آمده ارقام شاهرود ‮‭12‬ ، شاهرود7 ، شاهرود 8- ب ، زرقان7 ، فرانیس ، شاهرود ‮‭21‬ ، مامایی ، نان پاریل ، مونتری ، سونورا ، نی پلاس الترا ، یلدا و ژنوتیپ های کا-‮‭4-4-12‬ ، کا-‮‭16-1‬ ، کا-‮‭40-11‬ و کا-‮‭15-10‬ از نظر صفات خشک میوه و مغز برتری نسبی نشان دادند. همچنین تنوع ژنتیکی و روابط خویشاوندی بین ‮‭55‬ رقم و ژنوتیپ بادام ایرانی و خارجی با استفاده از ‮‭15‬ مکان ریزماهواره مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج تجزیه کلاستر، ارقام بادام ایرانی و خارجی تفکیک شدند و با نتایج تجزیه به مختصات اصلی همپوشانی داشتند که هر دو روش تنوع بالایی را بین ارقام بادام نشان دادند، اما در برخی موارد تشابه ژنتیکی بالایی بین برخی ارقام بادام ایرانی و خارجی وجود داشت. در آزمایش سوم وضعیت ژنوتیپ ناسازگاری ‮‭70‬ رقم بادام ایرانی و ‮‭17‬ رقم خارجی به عنوان ارقام استاندارد برای آلل های شناخته شده ، به روش ‭PCR ‬مطالعه شد. براساس نتایج در بیش از ‮‭50‬ رقم و ژنوتیپ ایرانی وجود 2 باند مشابه با اندازه آلل های شناخته شده در ارقام شاهد تکثیر گردید و هر دم آلل ناسازگاری آنها شناسایی گردید و در ‮‭20‬ رقم و ژنوتیپ باقی مانده یک آلل شناسایی و تعداد 8 باند متفاوت از نظر اندازه با ارقام شاهد تکثیر گردید. این باندهای جدید به عنوان آلل های جدید در نظر گرفته شدند و از طریق همسانه سازی و توالی یابی شناسایی شدند.براساس نتایج، جدید بودن 8 آلل در ارقام بادام ایرانی تایید و این آلل ها از S‮‭36‬ تا S‮‭43‬ نام گذاری شدند. براساس نتایج حاصل از روش ‭PCR ‬و توالی یابی در بین جمعیت بادامهای ایرانی مورد مطالعهدراین تحقیق، آلل های خود ناسازگاری S4، S1، S‮‭24‬، S7، S‮‭12‬ و S2 به ترتیب بیشترین فراوانی و آلل های S‮‭25‬، S‮‭38‬ و S‮‭41‬ کمترین فراوانی را نشان دادند. بر اساس ژنوتیپ ناسازگاری، اکثر ارقام بادام ایرانی مورد مطالعه از نظر گروه های دگرناسازگاری در گروه دهنده عمومی ‭(O) ‬قرار گرفتند، ولی برخی ارقام نیز آلل های ناسازگاری مشابهی نشان دادند که تعداد 9 گروه خودناسازگار جدید پیشنهاد گردید. کلمات کلیدی: بادام، رقم، تنوع ژنتیکی، صفات مورفولوژی، نشانگر ریزماهواره، آلل ناسازگاری، ‭PCR‬، همسانه سازی، توالی یابی، گروه های ناسازگاری