تحلیل تغییرات سطح آب زیرزمینی دشت عجب شیر (استان آذربایجان شرقی) با کاربرد الگوی اتورگرسیو

دشت عجب شیر از جمله مناطق مهم کشاورزی استان آذربایجان شرقی است که حدود ‮‭48‬ درصد از نیاز آبی محصولات مختلف زراعی و باغی در این دشت، از منابع آب زیرزمینی تامین می شود. برداشت مداوم و بی رویه از آب زیرزمینی موجب افت بیش از ‮‭4/5‬ متری سطح آب سفره، از سال ‮‭1363‬ تاکنون گردیده است. بنابراین بهره برداری بهینه و پایدار از منابع آب زیرزمینی در این دشت یک ضرورت مدیریتی است که آن هم مستلزم الگوبندی کمی مصرف و پیش بینی روند بهره برداری از این منبع آب است. از سوی دیگر با عنایت به توانمندی الگوهای سری های زمانی در الگوبندی و پیش بینی رفتار پدیده های مهندسی آب، این پژوهش با هدف تحلیل تغییرات سطح آب زیرزمینی دشت عجب شیر با الگوهای سری های زمانی انجام شده است. در این پژوهش، افت سطح آب زیرزمینی از سال ‮‭1364‬ تا سال ‮‭1390‬ نسبت به سال پایه ‮‭1364‬ با الگوی اتورگرسیو برازش داده شد و با الگوی به دست آمده، تغییرات حجم آب زیرزمینی تا سال ‮‭1400‬ پیش بینی شده است. نتایج نشان داد با فرض ادامه یافتن شرایط موجود بهره برداری و استفاده از آب زیرزمینی در دشت، حد پایین، میانگین و حد بالای حجم افت آب زیرزمینی در سال دهم پیش بینی (‮‭1400‬ هجری شمسی) به ترتیب برابر 8/،‮‭18 4‬ و ‮‭40/7‬ میلیون متر مکعب خواهد بود. این در حالی است که کل آب مصرفی در بخش کشاورزی در این دشت حدود ‮‭65‬ میلیون متر مکعب برآورد شده و حدود ‮‭48‬ درصد آن از منابع آب زیرزمینی برداشت می شود. از نتایج پیش بینی الگوی حاصل می توان در برنامه ریزی های مدیریت بهینه و پایدار منابع آب زیرزمینی در دشت عجب شیر استفاده نمود. با توجه به روند افت حجم آب زیرزمینی در سال های پیش بینی، مدیریت بهینه منابع آب زیرزمینی و اصلاح الگوی مصرف آب زیرزمینی ضرورت دارد. واژه های کلیدی: الگوی اتورگرسیو، تغییرات حجم آب زیرزمینی، سری های زمانی، عجب شیر، لایه آب دار.