ارزیابی سیستم های آبیاری تحت فشار

با توجه به محدودیت منابع آبی کشور و بازدهی پایین روش های آبیاری سنتی در کشور، روشصهای نوین آبیاری در راستای بهبود راندمان آبیاری، افزایش بهرهصوری آب کشاورزی و تامین امنیت غذایی در کشور در حال توسعه میصباشد. در حال حاضر بیش از ‮‭1/2‬ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور به سیستمصهای آبیاری تحت فشار تجهیز شدهصاند و توسعه آنها نیز نه تنها در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی بلکه توسط کشاورزان، در سطح وسیع مورد تقاضا میصباشد. اصولا برای استفاده فراگیر و توسعه پایدار یک تکنولوژی جدید قبل از هر چیز باید زیر ساختصها و منابع مورد نیاز آن تکنولوژی فراهم و بومی گردد. استفاده صحیح از آب توسط کشاورزان نیاز به تغییر اساسی در نگرش آنها نسبت به این کالای با ارزش دارد. مادامی که کشاورزان به استفاده هر چه بیشتر از منابع سطحی و زیر زمینی اقدام کنند و کنترلی بر سطح زیر کشت، الگوی کشت و مقدار آب مصرفی در حد متعارف وجود نداشته باشد، کشاورز به لزوم استفاده از تکنولوژی-های جدید پی نخواهد برد و اشاعه آن با مشکل مواجه خواهد شد. بررسی روند توسعه سیستمصهای آبیاری تحتصفشار حاکی از وجود چالشصهایی در بهرهصبرداری از منابع، مسایل اقتصادی و اجتماعی، سیاستصگذاریصها، کیفیت وسایل و تجهیزات، تکنولوژی ساخت، طراحی، اجرا و بهره برداری از سیستمصها میصباشد، که در راستای توسعه پایدار این سیستمصها بایستی مورد شناسایی و ارزیابی قرار گیرند. در این خصوص مطالعهصای به منظور بررسی اثرات تغییر سیستم آبیاری سطحی به سیستم آبیاری تحت فشار، بر مقدار آب آبیاری مصرفی، عملکرد محصول و کارآیی مصرف آب آبیاری ‭(WUE) ‬، سطح زیرکشت در مزارع کشاورزان دشت مشهد و چناران (استان خراسان رضوی) و برداشت از منابع زیرزمینی انجام شد. نتایج نشان داد، با تغییر روش آبیاری، میانگین مقدار آب مصرفی زراعت های تابستانه و باغات ‮‭27/5‬ درصد کاهش پیدا کرد. میانگین وزنی عملکرد کل محصولات حدود ‮‭36‬ درصد و میانگین مقدار کارآیی مصرف آب آبیاری ‮‭95/1‬ درصد افزایش یافته است. با وجود کاهش ‮‭10/9‬ درصد در مقدار آب برداشتی از منابع زیرزمینی، سطح کل زیرکشت مزارع ‮‭14/8‬ درصد نیز افزایش یافته است. نتایج تحقیقات انجام شده در خصوص مدیریت و برنامهصریزی آبیاری بر اساس رطوبت خاک محیط اطراف ریشه، حاکی از آن است که با استفاده از روش های برنامه ریزی آبیاری، مصرف آب آبیاری نسبت به مقدار آب مصرفی توسط باغدار، بدون کاهش در عملکرد درخت، تا حدود %‮‭60‬ کاهش یافته است. در نتیجه کارایی مصرف آب آبیاری بیش از 2 برابر افزایش داشته است. کلمات کلیدی: آبیاری تحت فشار، ارزیابی، برنامه ریزی آبیاری، کارآیی مصرف آب