تهیه نقشه های هم احتمال وقوع سرمازدگی زودرس پاییزه و دیررس بهاره در استان آذربایجان غربی

یکی از مخرب ترین بلایای این استان که هر ساله صدمات زیادی به بخش کشاورزی وارد میص آورد سرمازدگی های زودرس پاییزه و دیررس بهاره است. از بین بلایای طبیعی ‮‭39‬ گانه شناخته شده در جهان 7 بلیه به عنوان بلیه غالب گریبان گیر این استان بوده و از بین آن ها سرمازدگی مقام اول را در این استان به خود اختصاص داده است. سرمازدگی شدید و فراگیر شمال غرب در سال های اخیر زیان های جبران ناپذیری به کشاورزان، دولت و شرکت های بیمه وارد آورده است. این تحقیق فیزیک وقوع یخ بندان و روش های حفاظت پیشگیرانه و فعال سرما را تشریح کرده و مفاهیم احتمال و ریسک خطر یخ بندان و استفاده از آن برای کمک به تصمیم گیری اقتصادی جهت حفاظت از یخ بندان و همچنین فیزیولوژی گیاهان نسبت به سرمازدگی و درجه حرارت بحرانی صدمه برای گیاهان غالب استان مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از روش های موثر حفاظت از سرمازدگی، کشت محصولاتی است که حساس به یخ بندان نباشند یا کشت در مکان هایی است که دارای درجه حرارت زیر صفر نیستند و یا کشت یک محصولی که بعد از عبور زمان سرمازدگی جوانه زده یا به شکوفه دهی می رسد. احتمال و ریسک درجه حرارت خسارت زا با زمان و سال بسته به گیاه و حساسیت نسبت به درجه حرارت های زیر صفر و تغییرات آن متفاوت است. اطلاع از احتمال دقیق رسیدن دمای خسارت زای بحرانی در بهار و پاییز برای تعیین تاریخ کشت و برداشت سالانه و طول فصل رشد برای اجتناب از خسارت سرما هم از نظر زمانی و هم از نظر مکانی و هم نوع محصول مورد کشت مفید میصباشد. برای بررسی سرماهای روی داده طی ادوار گذشته در ایستگاه های هواشناسی ابتدا اقدام به جمع آوری اطلاعات هواشناسی ثبت شده خصوصا آمار روزانه درجه حرارت حداقل گردید. تاریخ های وقوع سرمازدگی از مبدا مهر در کلاس های صفر درجه (گیاهان خیلی حساس)، ‮‭2/2‬- درجه (گیاهان حساس) و ‮‭4/4‬- درجه (گیاهان نسبتا مقاوم) برای کلیه ایستگاه ها استخراج گردید. برای بررسی فراوانی سرماهای ثبت شده گذشته در هر ایستگاه در طی سری آماری دراز مدت تحلیل فراوانی با برازش توزیع های غیر حدی و توزیع گامبل به عنوان توزیع غالب انتخاب گردید و سرمازدگی بهاره و پاییزه در کلاس های مختلف و احتمالات و دوره بازگشت های معادل محاسبه شد. نقشه های سرمازدگی برای دو فصل بهار و پاییز و سه کلاس سرما و حداقل ‮‭10‬ کلاس احتمالاتی ‭ARCGIS‬‮‭10‬ تهیه شد که در حدود ‮‭60‬ شیت نقشه می باشد و جهت اجتناب از ارایه نقشه ها در احتمالات مختلف و کاهش نقشه ها روش استفاده از فرمول خطی فراوانی مد نظر قرار گرفت. با ارایه نقشه تاریخ وقوع متوسط و نقشه ضریب تغییرات می توان با تعیین مقدار ضریب فراوانی ‭( K)‬، به مقادیر احتمالاتی هر منطقه خاص دست یافت. این نقشه ها به صورت دیجیتالی در محیط ‭GIS ‬و در سه کلاس صفر، 2- و 4- درجه برای گیاهان خیلی حساس، حساس و نسبتا مقاوم در احتمالات مختلف تهیه و مناسب ترین روش برازش بر اساس معیار مجموع مربعات خطا و روش ارزیابی تقاطعی، تعیین گردید. تغییرات مکانی و منظم بودن وقوع سرمازدگی در هر دو فصل، سطح و پتانسیل سرمازدگی در استان از روی نقشه ها محاسبه و مورد بررسی قرار گرفت. از این نقشه ها به راحتی می توان برای مکانصیابی استفاده کرد. در نهایت نقشه سرمازدگی با احتمال وقوع %‮‭75‬ برای تعیین تاریخ کشت گیاهان یک ساله استان ارایه گردید. نتایج حاکیست که توزیع گامبل به عنوان توزیع غالب منطقهصای برای برازش توزیع و تحلیل فراوانی تاریخ های وقوع سرمازدگی بوده و روش درونصیابی کو-کرجینگ با ارتفاع مدل برتر و روش غالب می باشد. بررسی نقشهصهای سرمازدگی پاییز و بهار نشان میصدهد که هم رفتاری مابین پتانسیل بالای سرمازدگی در سمت شمال غرب و محل ورود تودهصهای سرد قطبی و سیبری وجود دارد. ضریب تغییرات در مناطق کوهستانی شمال غرب، غرب دریاچه ارومیه و تکاب بالا بوده و نوسان تاریخ رویداد واقعه سرمازدگی دارای شدت بیشتری می باشد. کلمات کلیدی: سرمازدگی، زودرس پاییزه، دیررس بهاره، نقشه های احتمال وقوع