کودآبیاری در روش های مختلف آبیاری (مطالعه موردی در آبیاری جویچه ای)

آب و نیتروژن مهمترین عوامل محدود کنند موثر بر تولید محصولات کشاورزی در نواحی خشک و نیمه خشک هستند. لذا، ارتقا کارایی مصرف این دو نهاده ضروری است. روش پخش کود، نقش مهمی در افزایش کارایی مصرف آب و کود دارد. در این پژوهش اثرات کودآبیاری جویچهصای بر کارایی مصرف کود و آب، عملکرد و برخی صفات ذرت دانهصای ، یکنواختی توزیع کود، تلفات سطحی و نفوذ عمقی آب و نیترات بررسی شده است. آزمایشصهای مزرعهصای به صورت فاکتوریل با طرح پایه بلوکصهای کامل تصادفی در چهار تکرار در سالصهای زراعی ‮‭1386-87‬ و ‮‭1388-89‬روی جویچهصهای انتها باز با طول ‮‭165‬ متر در مزرعه ‮‭400‬ هکتاری موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر (کرج) انجام شد. فاکتور اول شامل چهار سطح آب (%‮‭100‬ ،%‮‭80‬ ،%‮‭60‬ ‭:(W‬، و%‮‭120‬ آبیاری کامل و فاکتور دوم شامل چهار سطح کود ‭(N): ‬شاهد بدون کود، ‮‭60‬%، %‮‭80‬ و %‮‭100‬ توصیه کودی به روش کودآبیاری میصباشد. تیمارهای ‮‭16‬ گانه فوق در نهایت با روش معمول پخش کود (عرف منطقه)، مقایسه میانگین شدند. کود مصرفی در تیمارهای کودآبیاری طی چهار تقسیط مساوی (قبل از کاشت، مرحله هفت برگی، مرحله ساقه رفتن و مرحله سنبلهصدهی) و در روش پخش سطحی مطابق با عرف منطقه در دو تقسیط مساوی (قبل از کاشت و مرحله هفت برگی) اضافه گردید. نتایج نشان داد که در هر دو سال زراعی در سطح احتمال 1 درصد اختلاف معنیصداری در عملکرد دانه، ارتفاع بوته، طول و عرض برگ، قطر ساقه در سطوح مختلف کود و آب وجود داشت. با افزایش مقدار کود، کارایی مصرف آب و کود به ترتیب افزایش و کاهش یافت. با افزایش مقدار آب تا سطح ‮‭100‬ درصد کارایی مصرف نیتروژن افزایش و از آن به بعد کاهش یافت. بیشترین عملکرد و صفات مورد مطالعه (ارتفاع بوته، طول و عرض برگ و ....) در تیمار ‮‭100‬ درصد نیاز آبی اتفاق افتاد. هرچند در بیشتر موارد بین سطوح آب ‮‭120‬%، %‮‭100‬ و %‮‭80‬ تفاوت معنیصدار وجود نداشت اما از لحاظ رتبهصبندی، سطح آبی %‮‭80‬ همواره بالاتر از سطح %‮‭120‬ قرار داشت. بنابراین، به منظور افزایش سطح زیر کشت، سطح آبی %‮‭80‬ توصیه میصشود. کودآبیاری باعث افزایش عملکرد و کارایی مصرف آب و کود گردید. در سال اول بیشترین و کمترین کارایی مصرف آب به ترتیب در تیمارهای ‭%W‬‮‭80‬‭%N‬‮‭100‬ و ‭%W‬‮‭100‬‭%N‬‮‭60‬ با مقادیر ‮‭2/24‬ و ‮‭0/66‬ کیلوگرم بر متر مکعب و در سال دوم به ترتیب در تیمارهای ‭%W‬‮‭100‬‭%N‬‮‭80‬ و ‭%W‬‮‭100‬‭%N‬‮‭60‬ با مقادیر ‮‭2/04‬ و ‮‭0/61‬ بدست آمد. بیشترین و کمترین کارایی مصرف کود برای هر دو سال به ترتیب در تیمارهای ‭%W‬‮‭100‬‭%N‬‮‭100‬ و تیمار عرف منطقه با مقادیر ‮‭29/58‬ و ‮‭8/52‬ کیلوگرم بر کیلوگرم در سال اول و ‮‭30/75‬ و ‮‭8/5‬ در سال دوم بدست آمد. تابع تولید ذرت دانهصای بر حسب دو متغیر نیتروژن مصرفی و آب آبیاری به صورت یک تابع درجه دوم محاسبه شد. یکنواختی توزیع نیمه پایین آب و کود برای همه آزمایشصها به نسبت بالا و به ترتیب بین ‮‭88/0‬ تا ‮‭99/0‬ و ‮‭89/7‬ تا ‮‭96/0‬ درصد، یکنواختی توزیع چارک پایین آب و کود به ترتیب بین ‮‭81/6‬ تا ‮‭98/2‬ و ‮‭85/7‬ تا ‮‭91/5‬ درصد و تلفات نیترات به صورت رواناب سطحی بسته به مدت زمان تزریق و دبی خروجی بین ‮‭5/7‬ تا ‮‭42/0‬ درصد متغیر بود. همچنین نتایج نشان داد که بین تلفات کود از طریق رواناب سطحی در سطوح مدت زمان تزریق در سطح ‮‭0/01‬ معنیصدار بود. نتایج آزمون دانکن برای مقایسه میانگین آزمایشصها نشان داد که بین تلفات کود در سطح مدت زمان تزریق ‮‭60‬ دقیقه و ‮‭35‬ دقیقه در سطح ‮‭0/05‬ معنیصدار بوده ولی بین سطوح ‮‭35‬ و ‮‭20‬ دقیقه تفاوت معنیصدار وجود نداشت. همچنین بررسی نفوذ عمقی نیترات از عمق ‮‭80‬ سانتیصمتری نشان داد که نفوذ عمقی نیترات در تیمارهای آبی ‮‭60‬ و %‮‭80‬ اتفاق نیفتاد. مقایسه تلفات عمقی نیترات در تیمار سنتی با تیمارهای کودآبیاری نشان داد که درصد تلفات در این تیمار بیش از دو برابر بیشترین نفوذ عمقی در تیمارهای کودآبیاری بود. تلفات عمقی نیترات در تیمار سطح آبی %‮‭120‬ و سطح کودی %‮‭100‬ حدود %‮‭10‬ و در تیمار سنتی حدود %‮‭25‬ کل نیترات استفاده شده بود. نتایج این تحقیق همچنین نشان داد که میزان نیتروژن جذب شده توسط گیاه به طور معنی-داری تحت تاثیر مقدار آب آبیاری، کود مصرفی و روش کودصدهی قرار گرفت. بطوری که مقدار نیتروژن جذب شده توسط ذرت در تیمارهای کودآبیاری به طور معنیصداری بیشتر از روش سنتی پخش کود بود. واژهصهای کلیدی: کودآبیاری، کارایی مصرف آب و کود، عملکرد، ذرت، تلفات نیترات، یکنواختی توزیع، آبیاری جویچهصای