ارزیابی کلون های آزمایشی سیب زمینی در کشت بهاره و پاییزه از نظر صفات کمی و کیفی، ضریب تکثیر و توان انبارمانی غده های سیب زمینی

شناخت پتانسیل ارقام جدید آزمایشی سیب زمینی و شرایط لازم برای بروز صفات مطلوب به منظور افزایش سودآوری سرمایه گذاری در این زراعت حایز اهمیت فراوانی است. توجه به برخی خصوصیات از قبیل قابلیت فراوری و تازه خوری و توان انبارمانی غده ها از عوامل اصلی موفقیت در معرفی ژنوتیپ های جدید سیب زمینی محسوب می شود. وجود تنوع ژنتیکی در بین کلون های جدید امکان انتخاب واریته های سازگار با شرایط آب و هوایی ، امکانات زراعی و شرایط عمده انبارداری را فراهم می کند. اهداف این آزمایش مقایسه کلون های آزمایشی از نظر عملکرد و انبارمانی محصول و سرعت تکثیر کلونها در شرایط مزرعه است. تعداد 8 کلون جدید سیب زمینی از طریق کشت بافت تکثیر شده و تحت شرایط کنترل شده گلخانه مینی تیوبر تولید کردند و سپس در مزارع آزمایشی کرج، همدان و جیرفت کشت شدند. این کلونها از نظر عملکرد، خصوصیات ظاهری، ماده خشک غده ها و قدرت انبارداری آنها با کولتیوارهای متداول مورد استفاده تولیدکننده ها مقایسه شدند. در سال ‮‭1388‬ در ایستگاه کرج، با وجودیکه قدرت غده زایی و عملکرد کلونها از برخی کولتیوارهای پرمحصول کمتر بودند ولی با غده زایی و عملکرد اکثر ارقام تجاری مشابهت داشتند. میانگین ارتفاع و طول برگ برخی کلونهای سیب زمینی از ارتفاع و طول برگ اغلب ارقام شاهد تجاری مورد آزمایش کوتاه تر بود، این موضوع ممکن است بیشتر کلونها بوته های کوچکتری و برگهای ریزتر تولید نمودند. همچنین طولانی تر شدن میانگین تعداد روزها تا گلدهی ودیررسی کلونها نسبت به ارقام تجاری احتمالا بعلت کوچک بودن بوته های حاصل از بذور کوچک بوده است، ولی محتمل است برخی از آنها تعداد روزهای بیشتری برای تکمیل دوره رشد نسبت به ارقام تجاری مورد مقایسه و سایر کلونها لازم داشته باشند. درصد ماده خشک سه کلون از درصد ماده خشک رقم تجاری سانته بیشتر بود در حالیکه دو کلون (‮‭780‬ و ‮‭533‬) درصد ماده خشک کمتری داشتند. البته همیشه رابطه منفی شناخته شده ای بین درصد ماده خشک و عملکرد ژنوتیپ ها وجود دارد. دوره خواب غده ها کلونهای سیب زمینی از دوره خواب رقم تجاری سانته بیشتر بود. همچنین طول دوره رسیدن فیزیولوژیکی اغلب کلونها طولانی تر از رقم تجاری سانته بود. یادآوری می شود که بین طول دوره خواب و طول دوره رسیدن فیزیولوژیکی ژنوتیپ ها رابطه مثبت وجود دارد. در سال ‮‭89‬-،‮‭1390‬ با کشت غده های معمولی، برتر بودن نسبی وزن تک غدهای کلونهای ،‮‭783‬ ،‮‭782‬ ،‮‭777‬ ،‮‭533 776‬ و ‮‭531‬ را از بقیه نشان داد. ضریب تکثیر و عملکرد کلون ‮‭782‬ نسبت به اکثریت کولتیوارها برتریت داشت ؛ چون کولتیوارها نسبت به سایر کلونها برتر بودند نتیجتا کلون ‮‭782‬ نسبت به سایر کلونهای مورد آزمون نیز برتریت داشت. کلون ‮‭777‬ از نظر وزن تک غده های متوسط و ضریب تکثیر زیاد و بدون کاهش عملکرد نسبت به کولتیوارهای شاهد در درجه دوم برتری قرار گرفت. کلون 2 نشان داد که دارای عملکرد کم ولی تعداد زیاد غده در واحد سطح است و میتوان با کوددهی مناسب دوره رشد آن طولانی تر شود، این کلون برای تولید مینی تیوبر مساعد بنظر می رسد. برگهای طویل کلونهای ،‮‭777 781‬ و ‮‭782‬ و شکل کشیده کلونهای ،‮‭780 779‬ و ‮‭782‬ می تواند امکان جذب بیشتر اشعه نوری و دفع سریع تر گرما (نازک تر بودن لایه تبادل گازها، ‭boundary layer) ‬و خنک ماندن برگ مفید فراهم کند. در ایستگاه همدان، تعداد غده های در کلاسهای مختلف مشابهت بیشتری به تعداد غده های رقم تجاری سانته داشت ؛ در حالیکه کلون پرمحصول ‮‭780‬ تعداد بیشتری غده در کلاس های وزنی در مقایسه با رقم سانته تولید کرد. تعداد غده های پنج کلون (،‮‭531‬ ،‮‭532‬ ،‮‭776 533‬ و ‮‭779‬) با تعداد غده های تولیدی رقم سانته مشابهت داشتند. عملکرد کلونهای ‮‭776‬ و ‮‭780‬ نسبت به کولتیوارهای شاهد بطور معنی دار بیشتر بودند و همچنین عملکرد کلون ‮‭533‬ مشابه دو کولتیوار (اگریا و سانته) بودند. درصد ماده خشک سه کلون (،‮‭776 531‬ و ‮‭781‬) از درصد ماده خشک رقم تجاری سانته بیشتر بود. البته رابطه منفی بین درصد ماده خشک و عملکرد ژنوتیپ ها وجود داشت. دوره خواب غده های کلونهای سیب زمینی از دوره خواب رقم تجاری سانته بیشتر بود. روند عمومی نشان داد که طول دوره رسیدن فیزیولوژیکی اغلب کلونها نسبت به کولتیوار اگریا کمتر ولی مشابه زمان رسیدن غده های کولتیوار سانته بودند. سهم غده های کوچک در عملکرد ناچیز بود زیرا تنها رابطه مثبت و معنی دار بین عملکرد کل سیب زمینی کلونها با وزن غده های بزرگ و متوسط ثابت شد. رابطه مثبت و معنی دار بین تعداد غده های بزرگ و تعداد غده های دارای شکل غیرطبیعی کلونهای مورد آزمون نشانگر احتمال افزایش حجم بی رویه غده ها و بروز این پدیده نامطلوب است. در سال ‮‭1388‬و ‮‭1389‬ در ایستگاه جیرفت، عکس العمل غده های بذری سیب زمینی نسبت به محلول نانوسیلور (بخصوص غلظت ‮‭75‬ ‭ppm) ‬بسته به نوع کلون مورد آزمون داشت. تیمار غده های بذری سیب زمینی با غلظت ‮‭75‬ ‭ppm ‬نانوسیلور در موارد محدودی (کلونهای ،‮‭532‬ ،‮‭776 533‬) موجب افزایش عملکرد وزن تک غده ها شد و در موارد بیشتری موجب برابری (،‮‭532‬ ،‮‭533‬ ،‮‭776‬ ،‮‭780 777‬ و ‮‭781‬) وزن تک غده سیب زمینی نسبت به کولتیوارهای شاهد شد. بالعکس در مواردی غلظت های ‮‭25‬ و ‮‭50‬ ‭ppm ‬نانوسیلور اثر کاهنده بر وزن تک غده کلونها داشت. در سال ،‮‭1389‬ تحت تاثیر تیمار با غلظت های مختلف نانوسیلور ، استثنا وزن تک غده های کلون ‮‭533‬ نسبت به بهترین کولتیوار شاهد بطور قابل توجهی بزرگتر بود. ولی تیمار غده های بذری با محلول نانوسیلور (به ویژه با غلظت ‮‭75‬ ‭ppm) ‬در چند مورد (کلونهای ،‮‭776‬ ،‮‭780 779‬) موجب برابری و بعضا موجب افزایش وزن غده ها در مقایسه با کولتیوارهای شاهد شد. عموما ضریب تکثیر غده های اغلب کلونها سیب زمینی تحت تاثیر تیمار نانوسیلور قرار نگرفت. نهایتا طی دو سال آزمون کلونهای سیب زمینی، کلون ‮‭776‬ (تیمار ‮‭50‬‭ppm ‬نانوسیلور) رتبه اول یا د