ارزیابی ژرم پلاسم کنجد نسبت به بیماری بوته میری در شرایط طبیعی

‮‭81‬ رقم و ژنوتیپ کنجد در شرایط مزرعه در سالهای ‮‭1381-1383‬ در مناطق کرج، دزفول، جیرفت و بهبهان در قالب طرح لاتیس ساده در دو تکرار کاشته شدند. مزارع انتخابی در سال قبل از شروع پروژه تحت کشت کنجد بوده و علایم بیماری ناشی از فوزاریوم و ماکروفومینا را نشان داده بودند. در پایان فصل، درصد بوته های آلوده به بوته میری یادداشت شده و با استفاده از مقیاس ‮‭1992 , .Raghuwanshi et al ‬سطوح مقاومت آنها تعیین گردید. داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار ‮‭2.9‬ ‭SAS ‬تجزیه و تحلیل آماری گردید. به علت شدت بیماری در ایستگاه تحقیقاتی بهبهان در سال اول، هیچکدام از ارقام و لاینهای کنجد در گروه مقاوم و متحمل قرار نگرفتند. تعدادی از ارقام در سطح نسبتا حساس و بقیه به عنوان حساس دسته بندی شدند. در بین مواد ژنتیکی نسبتا حساس، به ترتیب، محلی هندیجان، کپسول بسته باکو، عراقی1 و ژاپنی 1 دارای کمترین میزان آلودگی بودند. همان مواد ژنتیکی برای بار دوم در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه بهبهان کاشته شدند. لاین داراب 2 با متوسط آلودگی اصلاح شده نزدیک %،7 به عنوان لاین نسبتا مقاوم و مواد ژنتیکی پتک موسیان و محلی درگز2 به عنوان ارقام متحمل شناخته شدند. در بین ارقام و لاینهای نسبتا حساس محلی بم، محلی شوشتر، محلی برازجان، محلی حاجی آباد، محلی هندیجان و محلی دزفول، به ترتیب ، دارای کمترین مقدار آلودگی بودند. در سال سوم در بهبهان، ژنوتیپهای ‮‭326002‬‭-KC ‬، کپسول بسته باکو و هندی 9 با متوسط آلودگی زیر %‮‭10‬ به عنوان لاینهای نسبتا مقاوم و ژنوتیپ های فایو ‮‭12‬ و ژاپنی 1 با متوسط آلودگی بین ‮‭20‬-%‮‭10‬ ، به عنوان ارقام متحمل شناخته شدند. ارزیابی ژرم پلاسم کنجد در شرایط بهبهان در حالی صورت گرفت که بیمارگر عمده در این منطقه قارچ ‭Macrophomina phaseolina ‬بود. نتایج کاشت همان بذور در مزرعه ‮‭400‬ هکتاری موسسه اصلاح و تهیه و نهال وبذر در سال ‮‭1381‬ نشان داد که لاینهای مغان ‮‭17‬ و عراقی ،2 واکنش نسبتا مقاوم و لاینهای مغان ،3 ژاپنی ،‮‭142‬ کرج 1 واکنش متحمل از خود نشان میدهند. بقیه ارقام و لاینها به عنوان حساس و نسبتا حساس دسته بندی شدند. در سال دوم در کرج، لاین مغان ‮‭19‬ با متوسط آلودگی اصلاح شده زیر %1 به عنوان لاین نسبتا مقاوم و لاینهای هندی ،‮‭12‬ مغان ،‮‭14‬ مغان 5 و هندی 9 در سطح لاینهای متحمل قرار گرفتند. نتایج سال سوم کرج نشان داد که لاینهای مغان ‮‭17‬ و مغان ‮‭14‬ در سطح نسبتا مقاوم و لاینهای ژاپنی ،‮‭142‬ محلی سیستان، مغان ،‮‭19‬ کرج ،1 عراقی 2 ، مغان ،3 ناز چند شاخه ،محلی مغان و مغان ‮‭13‬ در سطح ارقام و لاینهای متحمل قرار گرفتند. نتایج دو سال اجرای این پروژه در جیرفت و دزفول حاکی از قرار گرفتن طیف وسیعی از ارقام ولاینها در سطوح بالای مقاومت بود که در واقع از عدم استقرار بیماری در مزارع آنجا حکایت میکرد.