بررسی فون و پراکنش زنبورهای پارازیتویید شته های غلات و مطالعه کارآیی و تغییرات جمعیت گونه های غالب آنها در مزارع گندم استان کرمانشاه

شتهصهای موجود در مزارع گندم مورد حمله زنبورهای پارازیتویید خصوصا دو خانواده ‭Aphidiidae ‬و ‭Aphelinidae ‬قرار می گیرند، بطوریکه این عوامل طبیعی در کاهش جمعیت کنترل شتهصها نقش بسزایی به عهده دارند. طی سال های ‮‭1383‬ تا ‮‭1385‬ ودر خلال دوره رشدی گندم، شتهصها و زنبورهای پارازیتویید آنها در استان کرمانشاه از نظر گونهصهای موجود و گونهصهای غالب مورد بررسی قرار گرفتند. در دو مزرعه گندم انتخابی، یکی در شهرستان کرمانشاه(درودفرامان) با آب و هوای معتدل و دیگری در شهرستان سرپلصذهاب با آب و هوای گرم با انجام آماربرداری های منظم هفتگی نسبت به بررسی تغییرات جمعیت زنبورهای پارازیتویید و شتهصهای میزبان آنها نیز مطالعاتی صورت گرفت. نتایج حاصل از اجرای پروژه، منجر به شناسایی شتهصهای آفت و زنبورهای کنترل کننده آنها در مزارع گندم استان گردید. در این مزارع گندم عمدتا 5 گونه از شتهصهای غلات شامل شته معمولی گندم ‭Schizaphis graminum‬، شته سبز یولاف و گندم ‭Sitobion avenae‬، شته روسی گندم‭Diuraphis noxia ‬، شته گندم و گل سرخ ‭Metopolophium dirhodum ‬و شته برگ برنج ‭Rhopalosiphum padi ‬فعالیت دارند. از پرورش شتهصهای مومیایی تعداد 7 گونه از 6 جنس خانواده های ‭Aphelinidae ‬و ‭Aphidiidae ‬بدست آمد. بررسیصها نشان داد که از جنس ‭Aphidius ‬گونهصهای ‭A. rhopalosiphi ‬، ‭A.marticariae A. colemani ‬، از جنس ‭Praon ‬گونه ‭P. gallicum ‬، از جنس ‭Lysiphlebus ‬گونه‭L. fabarum ‬، از جنس ‭Trioxys ‬گونه ای از زیر جنس ‭Binodoxys. ‬و از خانواده ‭Aphelinidae ‬زنبور‭. Aphelinus sp ‬روی شته های مزارع گندم فعالیت دارند که در این میان گونه ‭P. gallicum ‬برای اولین بار از ایران و از روی شته برگ برنج گزارش میصگردد. همچنین تمامی گونهصهای زنبور ذکر شده برای اولین بار از استان کرمانشاه گزارش میصگردند. در مجموع شته ‭ S. avenae ‬با ‮‭56‬ درصد بیشترین فراوانی و گونه ‭D. noxia ‬با 1 درصد کمترین فراوانی جمعیت شته را در بین شتهصهای جمعص آوری شده استان به خود اختصاص دادند. در بین زنبورهای پارازیتویید جمع آوری شده از اقلیم های متفاوت استان در مجموع گونه ‭A. rhopalosiphi ‬با ‮‭33/9‬ درصد بیشترین فراوانی و گونه ‭ B. acalephae ‬با ‮‭1/8‬ درصد کمترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. بررسی تغییرات جمعیت و مشاهده و بررسی شته های مومیایی و درصد ظهور زنبورهاصی پارازیتویید نشان داد که اوج فعالیت زنبور غالب منطقه گرمسیر، ‭A. marticariae ‬دهه اول اردیبهشت ماه و اوج فعالیت زنبور غالب منطقه معتدل ‭A. rhopalosiphi ‬، در مناطق معتدل استان اواخر اردیبهشت می باشد. واژه های کلیدی: شته های غلات، زنبورهای پارازیتویید، بررسی فون، تغییرات جمعیت، گونه غالب