بررسی ریزازدیادی گونه های گلابی وحشی استان فارس

استان فارس یکی از رویشگاه های طبیعی گونه های مختلف گلابی وحشی ایران می باشد. برداشت میوه، چرای بی رویه عرصه های جنگلی، تخریب جنگل ها و توسعه کشاورزی در سال های اخیر به شدت جنگل های گلابی وحشی استان فارس را تهدید و زادآوری طبیعی آنها را مختل نموده است. جهت احیای جنگل های گلابی وحشی در استان فارس ضرورت دارد که تکثیر گونه های این درخت ارزشمند مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش به منظور دستیابی به روش سریع و آسان برای ازدیاد انبوه گونه های گلابی وحشی با استفاده از تکنیک های کشت درون شیشه ای انجام گردید. در جنگل ده کهنه سپیدان درختانی از گونه های مختلف گلابی وحشی شامل ‭Pyrus glabra Boiss. ‬، ‭Pyrus syriaca Boiss. ‬و ژنوتیپی که احتمالا دورگه طبیعی دو گونه پیش گفته‭(P. glabra x P. syriaca) ‬می باشد انتخاب گردیدند. شاخه های رشد فصل جاری و بذر به عنوان ریزنمونه جهت آزمایش ها مورد استفاده قرار گرفتند. گندزدایی سطحی مواد گیاهی با استفاده از الکل اتیلیک ‮‭70‬ درصد به مدت یک دقیقه، محلول ‮‭2-5‬ درصد سفید کننده تجاری بوژنه (دارای 5 درصد کلر) به مدت ‮‭15‬ دقیقه و سپس 3 بار آبشویی با آب مقطر سترون انجام شد. استقرار کشت های بدون آلودگی با استفاده از قطعات ساقه دارای ‮‭3-4‬ جوانه جانبی بر روی محیط کشت‭MS ‬دارای ‮‭30‬ گرم در لیتر ساکارز، ‮‭0/4-1/0‬ میلی گرم در لیتر ‭BA ‬و نیمه جامد شده با 8 گرم در لیتر دیفکو باکتو آگار صورت گرفت. میزان ‮‭0/8‬ تا 1 میلی گرم در لیتر ‭BA ‬و ‮‭0/01‬ میلی گرم در لیتر‭IBA ‬یا‭NAA ‬برای افزونش شاخساره بهینه تشخیص داده شد. ریزنمونه های کشت شده بر روی محیط کشت های دارای ساکارز و گلوکز از نظر شاخص های رشد با یکدیگر تفاوت معنی دار نداشتند ولی هر دو نسبت به محیط کشت های دارای فروکتوز برتری معنی دار داشتند. محیط کشت های نیمه جامد شده با فایتاژل در مقایسه با دیفکو باکتو آگار به طور معنی دار وزن تر شاخساره بیشتری تولید نمودند. ریشه زایی شاخساره های تولید شده درون شیشه ای در دو مرحله انگیزش ریشه در شرایط درون شیشه ای و نمو ریشه ها در شرایط بیرون از شیشه بهترین روش بود. برای انگیزش ریشه، شاخساره های ‭Pyrus glabra Boiss. ‬بر روی محیط کشت ‭MS ‬با نصف غلظت عناصر ماکرو، دارای ‮‭50‬ میلی گرم در لیتر ‭IBA ‬به مدت ‮‭24‬ ساعت در تاریکی قرار داده شدند. سپس شاخساره ها را از محیط کشت خارج نموده و پس از شستشو با آب معمولی به گلدان های جیفی خیس شده منتقل و با محلول یک گرم در لیتر بنومیل محلول پاشی و داخل جعبه های کاشت با ‮‭90-95‬ درصد رطوبت نسبی و نور قرار داده شدند. با این روش ‮‭100‬ درصد شاخساره ها ریشه دار و با موفقیت به گلدان منتقل شدند. شاخساره های ‭P. syriaca ‬نیز بر روی محیط کشت ‭DKW ‬با نصف غلظت عناصر ماکرو، دارای غلظت های مختلف ‭IBA ‬کشت شدند و به مدت ‮‭24‬ ساعت در تاریکی قرار داده شدند. صد درصد شاخساره های کشت شده بر روی محیط کشت دارای ‮‭75‬ میلی گرم در لیتر ‭IBA ‬پس از انتقال به گلدان های جیفی ریشه دار شدند. استفاده از محیط کشت ‭DKW ‬با نصف غلظت عناصر ماکرو در مقایسه با ‭DKW‬کامل درصد ریشه زایی را در گلابی وحشی دورگه به طور معنی دار افزایش داد. افزودن ‮‭0/1‬ میلی گرم در لیتر ‭BA ‬به محیط کشت تاثیر منفی روی ریشه زایی شاخساره های ‭P. syriaca ‬داشت و در مقایسه با محیط کشت های بدون ‭BA ‬درصد ریشه زایی به طور معنی دار کاهش یافت. واژه های کلیدی افزونش شاخساره، ریشه زایی، گلدان جیفی، فایتاژل ، محیط کشت ‭DKW‬،‭Pyrus glabra Boiss. Pyrus syriaca Boiss.‬،