بررسی شیوه های موجود و تعیین اقتصادی ترین روش جمع آوری بذر ، تولید نهال و انتقال به عرصه در گونه های مهم پهن برگ در جنگلهای شمال

جنگلکاری و احیا از محورهای عمده در برنامه جامع صیانت از جنگلهای شمال کشور می باشد. با توجه به اهمیت این جنگلها، تولیدنهال از نظر گونه های مختلف و مشخصات کمی وکیفی آن جایگاه ویژه ای در این برنامه خواهد داشت. نهالستانهای جنگلی شمال از منابع مهم تولید و تامین نهالهای مورد نیاز سازمان جنگلها ومراتع کشور و فضای سبز شهری می باشد. محدودیت منابع در اقتصاد از مهمترین دلایل توجه به بهره وری و کارایی در تمام حوزه های مدیریتی است که باید برای تولید بیشتر و هزینه کمتر مدیریت خوبی در اجرای عملیات تولید حاکم گردد. هدف از این تحقیق، مطالعه به منظور ارزیابی و بررسی عملکردگروه های جمع آوری بذر و تولید نهال در نهالستانهای جنگلی شمال کشورمی باشد. با بهره گیری از رهیافت ناپارامتری تحلیل فراگیر داده ها، کارایی فنی در نهالستانهای مورد بررسی، محاسبه و تجزیه و تحلیل شده اند. نتایج نشان داد که می توان بدون افزیش عوامل تولید میزان تولید را افزایش داد. در این مطالعه آمار واطلاعات نهالهای تولید شده در ‮‭21‬ نهالستان شمال کشور طی یک دوره پنج ساله (از ‮‭77‬ تا ‮‭81‬) و همچنین امکانات و ظرفیت تولید با بهره گیری از رهیافت ناپارامتری تحلیل فرا گیر داده ها کارایی فنی در ‮‭16‬ نهالستان در سالهای ‮‭1377‬ تا ‮‭1381‬ مورد بررسی تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند برای این منظور از مدل بازدهی متغیر نسبت به مقیاس با استفاده از نرم افزار ‭DEAP‬2 انجام گردیده و به منظور ارزیابی و بررسی عملکردگروههای جمع آوری بذر، اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه جمع آوری و استخراج شده است در طی دوره مطالعه ‮‭57‬ گونه شامل ‮‭31‬ گونه پهن برگ و ‮‭26‬ گونه سوزنی برگ تولید شده وتولید متوسط سالیانه حدود ‮‭30‬ میلیون اصله نهال می باشد. سهم پهن برگان از کل نهالهای تولیدی %‮‭69‬ و سهم سوزنی برگان %‮‭31‬ و از کل نهالهای پهن برگ تولیدی%‮‭90‬ بومی جنگلی ، %5 بومی غیرجنگلی و %5 غیر بومی غیرجنگلی هستند .از مجموع نهالهای سوزنی برگ تولیدی %‮‭69‬ غیربومی جنگلی، %‮‭15‬ غیربومی غیرجنگلی %‮‭11‬ بومی جنگلی و%5 بومی غیرجنگلی هستند بر اساس این پژوهش، 4 گونه مهم افرا، توسکا، زبان گنجشک و بلوط بلند مازو بالای ‮‭50‬ درصد کل تولید نهالستانها را بخود اختصاص داده و در بین گونه های یادشده افرا و توسکا در مقایسه با کل گونه های تولید شده بیشترین سهم را دارند. سهم ‮‭10‬ گونه مورد مطالعه بر حسب نهالستانهای ادارات کل منابع طبیعی چهارگانه شمال%‮‭66‬ شامل : اداره کل نوشهر ‮‭19‬ % ، اداره کل ساری%‮‭19‬ ، اداره کل گیلان ‮‭16‬ % ، اداره کل گلستان%‮‭12‬ و نهالستانهای شرکتهای دولتی %‮‭34‬ شامل: شرکت شفا رود %،‮‭16‬ شرکت چوب وکاغذ مازندران%7 ، شرکت نکا چوب%،6 ، شرکت فریم %3 و شرکت طوبی شمال%2 بوده است. نتایج حاصل از روش تحلیل فراگیر داده نشان می دهد که با در نظر گرفتن فرض بازده ثابت به مقیاس نهالستانهای ، پیسه سون، قرق،کلاردشت ، تلوکلا در میان ‮‭16‬ نهالستان مورد مطالعه از بیشترین کارایی برخوردارند و متوسط کارایی تحت این فرض‮‭49/5‬ درصد است. با در نظر گرفتن فرض بازده متغیر به مقیاس ، نهالستانهای شهر پشت ، کلوده وصفرابسته نیز به جمع نهالستانهای کارا می پیوندند که متوسط کارایی تحت این فرض ‮‭67/3‬ درصد است و متوسط کارایی مقیاس نیز ‮‭71/7‬ درصد آورده شده است. در نهایت با توجه به الگو بودن نهالستان پیسه سون می توان گفت که نهالستانهای ناکارا به منظور افزایش کارایی باید این نهالستان را الگوی خود قرار دهند. اختلاف بین بهترین نهالستان و میانگین آنها از نظر کارایی برابر با ‮‭32/7‬ درصد بوده که چنانچه این اختلاف از طریق افزایش کارایی فنی به صفر برسد تحت شرایط موجود و بدون افزایش مصرف نهاده ها ، میزان تولید ‮‭32/7‬ درصد افزایش خواهد یافت. نتایج حاصل از بررسی بهر ه وری گروه جمع آوری بذر نشان می دهد شرکت چوب وکاغذ مازندران با‮‭7/5‬ واحد به ازای هر نفر ساعت کار، بیشترین بهره وری عامل کار را از بین 9 گروه جمع آوری بذر داشت، نهالستان پیلمبرا با ‮‭6/25‬ واحد به ازای هر نفر ساعت کار در رتبه دوم و شرکت صنایع چوبی سرخدار کتول حوزه با ‮‭5/71‬ واحد به ازای هر نفر ساعت کاردر رتبه سوم و بقیه گروه ها و شرکتها در رتبه های بعدی که در بین آنها نهالستان لاکان با ‮‭58‬/. واحد به ازای هر نفر ساعت کار حداقل بهره وری را داشته است . بررسی مقدار بذر گونه های جمع آوری شده نشان می دهد بهره وری نیروی کار درجمع آوری بذر افرا پلت فقط در شرکت پیمانکاری نوشهر بالاتر از استاندارد تعیین شده بوده و بقیه زیر استاندارد بوده است. افرا شیردار در 3 شرکت پیمانکار نوشهر، شرکت شفارود و پیمانکاری محسن نجارپور بالای استاندارد بوده و جمع آوری بلوط در 5 شرکت و نهالستان پیمانکار نوشهر، شرکت چوب و کاغذ مازندران، شرکت صنایع چوبی سرخدار کتول، نهالستان صفرابسته و پیمانکاری محسن نجارپور بالای استاندارد بوده و گونه توسکا در3 شرکت چوب فریم، شرکت صنایع چوبی سرخدار کتول و شرکت نکا چوب بالای استاندارد بوده،گیلاس وحشی در 4شرکت و نهالستان پیلمبرا، شرکت چوب و کاغذ مازندران، شرکت صنایع چوبی سرخدار کتول، شرکت گل و میوه مازند، بالای استاندارد بوده ،گونه نمدار در نهالستان پیلمبرا و شرکت چوب و کاغذ مازندران، در حد استاندارد بوده وگونه ون در هیچ کدام از شرکتها و نهالستانها به حد استاندارد نرسیده و زیر استاندار بوده است. نتایج بررسیهای اقتصادی روی بهای چوبهای تولیدی برای گونه های مذکور نشان میدهد که افرا از بالاترین جایگاه اقتصادی بر خوردار بوده و سه گونه دیگر شامل توسکا، زبان گنجشک و بلوط به ترتیب پس از آن قرار می گیرند. کلمات کلیدی: نهالستان، بهره وری، نیروی انسانی،کارایی فنی و مدیریتی، تحلیل فراگیرداده ها ،جمع آوری بذر،