ارزیابی انرژی و بازده اقتصادی در سیستم کشاورزی حفاظتی منطقه معتدل سرد

با توجه به مصرف روز افزون انرژی در جهان و کاهش منابع انرژی توجه به سیستمهایی که هدر رفتن انرژی در آنها در حداقل خود قرار دارد از اهمیت خاصی برخوردار است بطوریکه کارآیی انرژی سیستمهای تولید محصولات کشاورزی یکی از شاخص های مهم کشاورزی پایدار محسوب می گردد تا محصولاتی تولید شوند که حداقل انرژی بخصوص انرژی های غیر تجدید شونده، را صرف کنند. این پروژه با هدف ارزیابی انرژی و بازده اقتصادی در سیستم کشاورزی حفاظتی با استفاده از اطلاعات حاصل از پروژه ارزیابی مدیریت بقایا و خاک ورزی حفاظتی بر کارکرد دو نظام تناوبی منطقه معتدل سرد و تاثیر آن بر عملکرد و خصوصیات زراعی محصولات سیستم تناوبی رایج و پایدار مبتنی بر گندم در دو آزمایش جداگانه به اجرا درآمد. هر آزمایش با استفاده از طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق مشهد (منطقه معتدل سرد) به مدت 5 سال به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: الف) شیوه های مختلف خاک ورزی در سه سطح شامل: 1- شیوه متداول خاک ورزی (شخم + دیسک + تسطیح + کاشت با بذر کار)، 2- شخم کاهش یافته (چیزل پکر یا دیسک سبک + کاشت با بذرکار) و 3- بدون شخم (کاشت مستقیم با بذرکار) در کرت های اصلی و مدیریت بقایای گیاهی در سه سطح شامل: 1- بدون بقایا، 2- حفظ 30% بقایا و 3- حفظ 60% بقایای محصولات مختلف در کرت های فرعی قرار گرفت. در اولین آزمایش سیستم تناوبی رایج این منطقه شامل گندم - ذرت – گندم – خربزه – گندم و در آزمایش دوم سیستم تناوبی پیشنهادی یا پایدار برای این منطقه شامل گندم– کلزا- گندم– شبدر– گوجه فرنگی– گندم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که از نظر مصرف انرژی برای هر دو تناوب رایج و پایدار سهم نیروی انسانی بسیار کم بود و آب و کاه و کلش هر کدام با حدود 30 درصد بیشترین سهم را دارا بودند و ماشین آلات و کود در مرتبه بعد قرار گرفتند. در هر دو سیستم تناوب زراعی رایج و پایدار، تیمار بدون شخم و بدون بقایا بالاترین بهره وری انرژی را داشت. افزایش فعالیت های خاک ورزی از بدون شخم به متداول، در سیستم تناوب زراعی رایج کاهش بهره وری انرژی را در پی داشت، اما افزایش فعالیت های خاک ورزی از بدون شخم به حداقل شخم کمی بهره وری انرژی را افزایش داد. از نظر مزیت اقتصادی، در تناوب زراعی رایج بیشترین درآمد خالص و نرخ بازده متعلق به تیمار شخم متداول و حفظ 30% بقایای گیاهی بود در صورتیکه در نظام تناوب زراعی پایدار بیشترین درآمد و کمترین هزینه مربوط به تیمار بدون شخم و بدون بقایا بود.واژه های کلیدی: پایداری، خربزه، ذرت، شبدر، کلزا، گندم، گوجه فرنگی