مطالعه اثر آلودگی های ناشی از فعالیت شهرک تخصصی روی زنجان بر دام و محصولات دامی و ارایه راهکار مناسب جهت کاهش و کنترل اثرات زیانبار آن

این تحقیق به منظور پایش اثرات آلودگی ناشی از فعالیت شهرک تخصصی روی، بر دام و تولیدات دامی استان زنجان در شعاع 5 کیلومتری از محل شهرک انجام گرفت. برای این منظور، پس از مشخص شدن روستاها و مناطق پرورش دام و طیور در شعاع مورد نظر، نمونه گیری از دام و محصولات دامی در هر یک از جهات اصلی و فرعی جغرافیایی انجام شد. عملیات میدانی شامل نمونه گیری از خون، الیاف (پشم، مو یا کرک)، سم، محصولات حیوانی قابل مصرف انسانی (گوشت ،شیر، تخم مرغ)، اندام های حساس و هدف در تعیین ابقا عناصر سنگین(کلیه، کبد، استخوان) بود. به منظور مقایسه وضعیت موجود در منطقه مورد مطالعه با مناطق غیر آلوده، روستاهای زریک و ارمغانخانه در منطقه قره پشتلو به عنوان منطقه شاهد در نظر گرفته شدند. در این آزمایش برای هضم مواد آلی از روش خاکستر کردن خشک استفاده شد. نتایج نشان داد، تجمع عناصر سنگین به خصوص روی و سرب در علوفه های مرتعی منطقه مورد مطالعه در مقایسه با گروه شاهد به طور معنی دار بالاست (0.05> p). غلظت عنصر سرب در منطقه غرب شهرک در شیر گوسفند به طور معنی دار بالاتر از دیگر مناطق (0.01> p) و بیش از استانداردهای توصیه شده بود؛ لیکن از نظر دیگر عناصر با وجود اختلاف بین مناطق، غلظت عناصر در دامنه مجاز قرار داشت. انباشت عنصر کادمیوم در بافت ماهیچه (0.01> p)، کبد (0.05> p) و کلیه نمونه های حاصل از منطقه غرب شهرک تخصصی همواره بالاتر از دیگر مناطق گزارش شد، لیکن غلظت آن ها در دامنه نرمال قرار داشتند. غلظت عناصر مس، روی و سرب به جز غلظت مس در کبد گوسفند (0.01> p) تفاوت معنی دار نشان نداد (0.05 p)؛ بالاترین غلظت این عناصر در نمونه های منطقه جنوب شهرک مشاهده شد، لیکن از نظر عنصر مس تفاوتی بین مناطق و گروه شاهد مشاهده نشد. بین گروه های مورد مطالعه، قسمت خوراکی تخم مرغ از نظر غلظت عناصر مس و روی تفاوت معنی دار نشان داد (0.01> p)، به طوری که منطقه جنوب شهرک بالاترین غلظت این عناصر را در نمونه ها داشت. از نظر سرب و کادمیوم تفاوتی بین مناطق مختلف مشاهده نشد. به طور کلی نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با وجود انباشت عناصر سنگین در منطقه غرب و جنوب شهرک تخصصی روی، غلظت این عناصر در دام و محصولات دامی تولید شده در حومه شهرک در دامنه نرمال قرار داشته و خطری برای مصرف کنندگان به دنبال ندارد.کلمات کلیدی: بافت حیوانی، پایش، زنجان، شهرک تخصصی روی، شیر، عناصر سنگین