ارزیابی عملکرد ذرت علوفه ای در کشت نشایی و بذری و برآورد کارآیی مصرف آب در سه سیستم آبیاری تیپ )نواری (، بارانی و سطحی

کاهش منابع آبی و نیاز به تولید علوفه در ایران سبب شده تا ضرورت استفاده بهینه و پایدار از منابع آبی مورد توجه قرار گیرد. در این راستا استفاده از سامانه های نوین آبیاری و نشاکاری می توانند از راهکارهای صرفه جویی در آب باشند. در این تحقیق عملکرد ذرت علوفه ای (سیلویی) و کارآیی مصرف آب تحت تاثیر دو روش نشاکاری و کشت بذری در کشت 15خرداد ماه و 15 تیرماه در سه سامانه آبیاری سطحی، نواری (تیپ) و بارانی در منطقه شهرکرد ارزیابی شدند. تحقیق در قالب سه آزمایش جداگانه در دو سال (96-1394) انجام شد. هر آزمایش بر اساس اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. نشا ها در سینی نشا 105 سلولی پرورش یافتند و در مرحله 3 برگی به مزرعه انتقال داده شدند. کشت بذری همزمان با انتقال نشا به مزرعه در کرت های معیین انجام پذیرفت. صفاتی شامل عملکرد علوفه تر، خشک و عملکرد بلال، ارتفاع بوته و ارتفاع تشکیل بلال ، میزان پروتیین علوفه، میزان مصرف آب و کارآیی مصرف آب در پایان هر فصل زراعی اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که در بین سه سامانه آبیاری تفاوت معنی داری از نظر تولید علوفه تر، خشک و عملکرد بلال مشاهده نشد. متوسط کارآیی مصرف آب در سامانه آبیاری نواری برابر با 76/2 کیلوگرم بر متر مکعب بود که در مقایسه با دو سامانه نشتی و بارانی بیشتر بود. بیشترین کارآیی مصرف آب با 15/3 کیلوگرم بر مکعب به آبیاری نواری و کشت نشایی در تاریخ کاشت اول تعلق داشت. حداقل و حداکثر مصرف آب به ترتیب در سامانه آبیاری نواری در کشت بذری و در تاریخ کشت دوم به میزان 5585 متر مکعب در هکتار و در روش آبیاری نشتی با کشت نشایی و در تاریخ کشت اول با مصرف 12510 متر مکعب در هکتار تعلق داشت. در تاریخ کشت 15 تیر ماه، حدود 1070 متر مکعب در هکتار آب کمتری در مقایسه با تاریخ کاشت 15 خرداد ماه مصرف گردید. عملکرد علوفه و بلال در تاریخ کاشت اول بیشتر از تاریخ کاشت دوم بودند و کارآیی مصرف آب در تاریخ کاشت اول فقط 13 درصد بیشتر از تاریخ کاشت دوم بود. در روش نشاکاری عملکرد علوفه و بلال در مقایسه با کاشت بذری بیشتر بود. کارآیی مصرف آب در کاشت نشایی 14 درصد بیشتر از بذری بود . ارتفاع بوته در بین روش های آبیاری تفاوت معنی داری را نشان نداد. بیشترین ارتفاع بوته در کشت تیرماه و روش کشت مستقیم به ترتیب با 6/228 و 1/227 سانتی متر حاصل شد. ارتفاع تشکیل بلال در روش های آبیاری، زمان کاشت و روش کاشت روندی مشابه ارتفاع بوته داشت. بیشترین میزان پروتیین با 8/9 درصد در روش آبیاری بارانی ثبت شد. در تاریخ کاشت تیرماه مقدار پروتیین با 1/10 درصد تفاوت معنی داری را با کشت خرداد ماه داشت و تفاوتی در روش کشت مستقیم و نشاکاری برای این صفت نبود. با توجه به نتایج حاصله، می توان اظهار داشت که به منظور کاهش مصرف آب و افزایش کارآیی مصرف آب، استفاده از سیستم آبیاری نواری و تاریخ کاشت تیرماه و کشت نشایی می توانند به عنوان روش های موثر در کاهش مصرف آب و تولید علوفه ذرت در اقلیم مشابه منطقه آزمایش مورد توجه قرار گیرند. کلمات کلیدی: سامانه های آبیاری، کارآیی مصرف آب، زمان کاشت، کشت بذری و نشاکاری ذرت، عملکرد.