بهینه سازی توصیه کودی ارقام جدید گلرنگ در مناطق گرم و سرد ایران

با توجه به بروز تنش های خشکی در کشور و گرایش به سمت کشت گیاهانی با نیاز آبی کمتر مثل گیاه گلرنگ و محدود بودن تحقیقات انجام گرفته درزمینه مصرف عناصر غذایی و توصیه کودی مناسب جهت رسیدن به عملکرد های مطلوب در این گیاه، طرحی با سه پروژه به منظور تعیین مقدار مناسب کاربرد کودهای فسفر، پتاسیم و نیتروژن به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در آذربایجان شرقی (تیکمه داش)، اصفهان، اراک، کرمانشاه، کرمان، دزفول، زابل و داراب انجام شد. در پروژه فسفر، آزمایش با دو فاکتور رقم گلرنگ شامل گلدشت و صفه برای مناطق گرم و پدیده و گلدشت برای مناطق سرد (اراک ارقام پدیده و سینا) و کود فسفر شامل سطوح 0، 50، 100، 150 و200 کیلوگرم در هکتار از منبع سوپر فسفات تریپل در آزمایش مزرعه ای انجام گردید. در پروژه پتاسیم فاکتور مقدار کود پتاسیم شامل شش مقدار مختلف 0، 50، 75، 100، 125 و150 کیلوگرم در هکتار از منبع سولفات پتاسیم بود و رقم ها نیز همانند پروژه فسفر بود. در پروژه نیتروژن، مقدار نیتروژن در چهار سطح ( 0 ، 60 ،120و180 کیلوگرم در هکتار) از منبع اوره و فاکتور دوم نحوه تقسیط کود (قبل از گلدهی، رزت و پایه) که دارای فرمول های زیر بود:{ (0 قبل گلدهی، 0 رزت، 0پایه)، (0 قبل گلدهی، 0 رزت ، 1پایه)، (0، 3/1، 3/2)، (0، 3/2، 3/1)، (3/1، 3/1،3/1) } برای مناطق گرم شامل فارس(داراب)، سیستان (زابل) وصفی آباد دزفول و کرمان و به صورت { (0 قبل گلدهی، 0 رزت، 0پایه)، (0 قبل از گلدهی ، 0 رزت، 1 پایه)، (3/1، 3/1، 3/1) ، (3/1، 3/2، 0) ، (3/2، 3/1، 0)} برای مناطق استان آذربایجان شرقی، اصفهان ، مرکزی و کرمانشاه بود. در هر پروژه در مرحله قبل از گلدهی غلظت عنصر موردمطالعه در نمونه گیاهی اندازه گیری شد. همچنین قبل از برداشت در هر کرت تعداد غوزه های بارور و تعداد دانه در غوزه و پس از برداشت وزن هزار دانه و درصد و عملکرد روغن محاسبه شد. برای تجزیه واریانس داده ها و مقایسه میانگین ها و تعیین ضرایب همبستگی بین صفات موردمطالعه از برنامه SAS 9.1 استفاده شد. نتایج پروژه فسفر نشان داد که در آذربایجان شرقی رقم پدیده در مرحله قبل از گلدهی، در عملکرد و اجزای عملکرد، تحمل به تنش فسفر و کارآمدی در جذب فسفر نسبت به رقم گلدشت برتری داشت. همچنین بیشترین عملکرد از سطح 50 کیلوگرم فسفر در هکتار مشاهده شد. در اصفهان رقم گلدشت ازلحاظ تولید دانه برتر از رقم پدیده بود. در شرایط مشابه این آزمایش رقم گلدشت با 50 کیلوگرم کود فسفر قابل توصیه خواهد بود. در کرمانشاه رقم پدیده ازلحاظ تولید دانه برتر از رقم گلدشت بود. برای تولید عملکرد بهینه برای ارقام پدیده و گلدشت به ترتیب 50 و 100 کیلوگرم کود فسفر در هکتار توصیه می گردد. در اراک با توجه به مقدار فسفر اولیه خاک( 9-8 میلی گرم فسفر در کیلوگرم خاک)، کاربرد 50 کیلوگرم کود در شرایط مشابه این آزمایش مناسب تر است. غلظت بحرانی فسفر در اندام هوایی قبل از گل دهی 57/0 درصد بود. در داراب با مقدار فسفر 11 میلی گرم بر کیلوگرم در میانگین دو سال، رقم پدیده برتر از گلدشت بود و در شرایط مشابه این آزمایش میزان 100 کیلوگرم کود قابل توصیه است. در دزفول با توجه به مقدار فسفر اولیه خاک ( 2/7 میلی گرم در کیلوگرم خاک)، کاربرد کود با توجه به نوع رقم کشت شده متفاوت بود. در کرمان نتایج نشان داد که عملکرد رقم گلدشت برتر از رقم صفه بود. در زابل در شرایط کمبود فسفر و بدون کود دهی، عملکرد رقم گلدشت برتر از ارقام صفه و مکزیکی بود. بهترین عملکرد در این منطقه با توجه به مقدار فسفر خاک (کمتر از 2 میلی گرم بر کیلوگرم خاک) از رقم گلدشت با 150 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل در هکتار حاصل شد، درصورتی که رقم صفه بهترین عملکرد را با 200 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل در هکتار به دست آورد. در این منطقه رقم گلدشت برتر از ارقام دیگر بود. نتایج این بررسی نشان داد که بین ارقام مختلف گلرنگ ازلحاظ فسفر کارایی تفاوت وجود دارد. بنابراین می بایست در توصیه کودی علاوه بر مقدار فسفر قابل استفاده خاک، نوع رقم توصیه شده نیز مدنظر قرار گیرد. در پروژه پتاسیم برای مناطق گرم در داراب وزن خشک گیاه، ارتفاع گیاه، تعداد غوزه در مترمربع، تعداد دانه در غوزه، عملکرد دانه، غلظت و جذب پتاسیم در رقم پدیده به طور معنی داری از رقم گلدشت بیشتر بود. همچنین بیشترین عملکرد ناشی از سطوح کودی برای رقم پدیده در تیمار 125 کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار حاصل شد که با سطوح 100 و 150 کیلوگرم در هکتار تفاوت معنی داری نداشت. در رقم گلدشت مصرف پتاسیم فراتر از 50 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم تاثیری در افزایش عملکرد نداشت. لذا در این منطقه رقم پدیده با مصرف 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار قابل توصیه است. در دزفول هرچند تفاوت در عملکرد بین دو رقم صفه و گلدشت معنی دار نبود، اما رقم صفه در مقایسه با رقم گلدشت در اجزای عملکرد، درصد روغن و عملکرد روغن برتر بود. در این منطقه مصرف 50 تا 75 کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار برای رقم صفه و 75 تا 100 کیلوگرم برای رقم گلدشت قابل توصیه است. در زابل رقم گلدشت برتر از رقم های صفه و مکزیکی بود. در این منطقه با توجه به مقدار پتاسیم خاک (حدود 100 میلی گرم بر کیلوگرم) بهترین عملکرد برای سال اول و دوم به ترتیب معادل 4480 و 4110 کیلوگرم در هکتار از رقم گلدشت با مصرف 125 کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار حاصل شد. در کرمان نتایج نشان داد که بین رقم ها در صفات اندازه گیری شده تفاوت چشمگیری وجود نداشت و مصرف 75 تا 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار قابل توصیه است. برای مناطق سرد در اصفهان بین دو رقم گلدشت و پدیده ازلحاظ تولید دانه برتری وجود نداشت. در هر دو رقم مصرف 75 تا 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم مناسب به نظر می رسد. در تبریز رقم پدیده در مقایسه با رقم گلدشت در مرحله قبل از گلدهی، در عملکرد و اجزای عملکرد، رقم متحمل به تنش پتاسیم نسبت به رقم گلدشت شناخته شد. در منطقه کرمانشاه رقم گلدشت از