نقش دیسیپلین تحقیقات مهندسی ماشین های کشاورزی و مکانیزاسیون در ارایه ی راهکارهای توسعه مکانیزاسیون کشاورزی کشور (عملکرد، چالش ها و برنامه ها)

افزایش جمعیت، نیاز روزافزون به غذا و ضرورت انجام سریع تر و ارزان تر فعالیت های کشاورزی، گذر از کشاورزی سنتی و گسترش کشاورزی صنعتی را گریز ناپذیر ساخت. یکی از مهمترین وجوه تمایز کشاورزی صنعتی از کشاورزی سنتی، مکانیزه شدن و استفاده از ماشین های کشاورزی می باشد. وظیفه ی ذاتی مکانیزاسیون، ایجاد فناوری های مورد نیاز بخش کشاورزی و ارایه ی راهکارهای مدیریتی برای افزایش بهروری نهاده ها با استفاده از فناوری های روز و دستیابی به تولید پایدار است. توسعه ی مکانیزاسیون در هر کشور بایستی هدفمند، هوشمندانه، برنامه محور و در بستر ایجاد شده از طریق تحقیقات انجام شود. پرداخت هزینه برای تحقیقات هدفمند و برنامه محور، سرمایه گذاری برای حال و آینده ی اقتصادی کشور بوده و یکی از مهمترین ملزومات توسعه کشور است. دیسیپلین تحقیقات مهندسی ماشین های کشاورزی و مکانیزاسیون موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی در راستای پاسخ به نیازهای بخش کشاورزی کشور برای افزایش بهره وری، انجام به موقع عملیات برای هر محصول و در هر اقلیم، کاهش هزینه های تولید و افزایش درآمد تولیدکنندگان بخش کشاورزی، در چارچوب سیاست ها، اولویت ها و وظایف تعیین شده از سوی سازمان و وزرات متبوع در هر مقطع زمانی، عمدتا در زمینه ی شناخت و معرفی فناوری های مورد نیاز در فرآیند تولید محصولات کشاورزی، ارزیابی سامانه ها، ماشین ها و تجهیزات کشاورزی و ارایه الگوها و روش های بکارگیری مناسب آنها، طراحی و ساخت ماشین های جدید و مورد نیاز، بهینه سازی و به روزسازی ماشین های کشاورزی برای سازگارسازی بهتر آنها با شرایط کشور، بهینه سازی مصرف و توسعه ی کاربرد انرژی های نو در کشاورزی، مدیریت زایدات و ضایعات کشاورزی و صنایع جانبی، توسعه ی کاربرد فناوری های نوین در کشاورزی مانند نانوفناوری، کشاورزی دقیق، مکاترونیک، اتوماسیون و سیستم های کنترل، سامانه های هوشمند و خبره و فناوری آزمونهای غیر مخرب از جمله فعالیت های مهم این بخش در زمینه ی تحقیقات مکانیزاسیون کشاورزی می باشد. برآوردهای انجام شده در این گزارش برای تعیین آثار اقتصادی مستقیم ناشی از بکارگیری تنها تعداد 31 مورد از دستاوردهای پژوهشی این دیسیپلین توسط بهره برداران که در سطح کشور ترویج شده است، نشان داد که بکارگیری آنها باعث افزایش درآمد یا کاهش هزینه های تولید، حداقل به میزان 380 میلیارد تومان در سال شده است. این در حالی است که اگر ارزش افزوده تولید و بکارگیری فناوری های خلق شده توسط متخصصین بخش، آثار مشارکت بخش در سیاست گذاری و نظارت، آثار بالقوه ی بکارگیری دستاوردهایی که در انتظار ترویج هستند، آثار اقتصادی غیرمستقیم دستاوردهای به عرصه رفته مانند افزایش بهره وری آب، بهبود سلامت محیط زیست و انسان... نیز لحاظ شود، اثربخشی اقتصادی فعالیت های این دیسیپلین تحقیقات ماشین های کشاورزی و مکانیزاسیون بسیار بیش از مبلغ فوق الذکر خواهد بود و لذا گسترش هدفمند و هوشمندانه ی فعالیت های این بخش را توجیه پذیر می سازد. قابل تامل است که فعالیت های این دیسیپلین با چالش های نیز روبرو می باشد که برخی از آنها عبارتند از عدم وجود یک مکانیزم کارا برای نیازسنجی، ساخت یا واردات فناوری کشاورزی، عدم تعامل مناسب بین بخش های اجرایی ذیربط و تحقیقات در حوزه ی مکانیزاسیون کشاورزی، مناسب نبودن جایگاه مرکز توسعه مکانیزاسیون در وزارتخانه، افشای پیش از موعد ایده های فناورانه، تمایل سازمان متبوع به فروش فناوری در سطوح ابتدایی آمادگی، تخصصی بودن فرایند تجاری سازی فناوری و ناتوانی محققین در انجام بی عیب و نقص این فرایند، بالا بودن هزینه ی پژوهش های فناوربنیان، محدودیت منابع مالی و انسانی با وجود تنوع زیاد در اقلیم، محصولات و نوع عملیات مکانیزه کشاورزی. این دیسیپلین برای گسترش اثربخشی خود برنامه و اقداماتی را پیشنهاد مینماید که برخی از اهم آن عبارتند از اصلاح رویکرد از تمرکز بر مکانیزاسیون زراعت به توسعه ی تحقیقات در حوزه های باغبانی، دام، شیلات، منابع طبیعی، جنگل و مرتع، گسترش ارتباط با صنعت و تعامل با بخش خصوصی برای توسعه ی پژوهش های فناوربنیان، گسترش تحقیق در حوزه ی فناوری های نوین، تمرکز بیشتر بر ماشین های کوچک و متوسط متناسب با اندازه ی سطح مزارع کشور، انتخاب و معرفی تکنولوژی های وارداتی مناسب، گسترش شرکت های دانش بنیان، آسیب شناسی توسعه ی مکانیزاسیون در کشور با تهیه گزارشات تحلیلی، افزایش بهره وری مصرف آب و انرژی در مکانیزاسیون کشاورزی و تمرکز بیشتر بر لحاظ شاخص های اقتصادی در تدوین طرح ها، پروژه ها و تحلیل سیستم های مکانیزه کشاورزی.