ارزیابی ژنوتیپ های بهاره کلزا برای تحمل به خشکی آخر فصل در منطقه تبریز

آزمایش با هدف ارزیابی ژنوتیپ های بهاره کلزا از نظر برخی ویژگی های فیزیولوژیک، عملکرد دانه و روغن و اجزای عملکرد دانه تحت شرایط عادی و کمبود آب و شناسایی شاخص های فیزیولوژیک مناسب برای گزینش ژنوتیپ های متحمل به خشکی کلزای بهاره در ایستگاه خسروشاه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی طی دو سال زراعی 1394 و 95 به صورت بهاره اجرا گردید. مطالعه در قالب طرح آماری کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در 15 فروردین ماه کشت شد. فاکتورهای آزمایش شامل تنش کمبود آب به عنوان فاکتور اصلی با سه سطح: بدون تنش، تنش از زمان گل دهی و خورجین دهی تا رسیدگی و فاکتور فرعی ژنوتیپ در پنج سطح شامل: RGS003، ظفر، ساری گل، زرفام و دلگان بودند. نتایج نشان دادند که بروز تنش خشکی از مراحل گل دهی و خورجین دهی باعث افزایش معنی دار دمای برگ و کاهش معنی دار مقدار نسبی آب برگ (RWC)، هدایت روزنه، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، درصد روغن، عملکرد دانه و روغن گردید ولی بیشترین تاثیر پذیری به هنگام وقوع تنش از مرحله گل دهی بود. بنابراین تامین آب از این مرحله اولویت بیشتری خواهد داشت. ژنوتیپ RGS003 با کسب بیشترین مقدار نسبی آب برگ و هدایت روزنه، همواره بیشترین عملکرد دانه و روغن را به خود اختصاص داد. بالاترین مقادیر عملکرد دانه و روغن این رقم در شرایط بدون تنش به ترتیب 1120 و 466 کیلوگرم در هکتار بود و برای کشت در دشت تبریز و مناطقی با شرایط اقلیمی مشابه قابل توصیه است. همبستگی های معنی داری بین دمای برگ، RWC و هدایت روزنه با همدیگر و با عملکرد دانه و روغن و اجزای عملکرد دانه دیده شد. شاخص های مذکور از کارایی قابل قبولی در شناسایی ژنوتیپ های بهاره متحمل به خشکی کلزا برخوردار بودند.واژه های کلیدی: آذربایجان شرقی، تنش کمبود آب، کلزای بهاره.