تعیین فاکتورهای بیماریزایی عامل بیماری زنگ زردجو (Puccinia striiformis f. sp. hordei) و تغییرات سالیانه آنها در مناطق مختلف کشور با کاشت خزانه تله

زنگ زرد جو ناشی از قارچ Puccinia striiformis f. sp. hordei یکی از بیماری های مهم جو در برخی نقاط جهان است و گاهی اوقات در نتیجه اپیدمی شدید باعث کاهش عملکرد می شود. در ایران، این بیماری روی ارقام یا لاین های حساس در برخی از نقاط کشور در حال افزایش است. به منظور جلوگیری از اپیدمی های بیماری و کاهش عملکرد ناشی از بیماری، تشخیص ژن های مقاومت موثر و تعیین فاکتورهای بیماریزایی، به منظور استفاده از این اطلاعات در تولید ارقام مقاوم ضروری است. برای این منظور، 79 ژنوتیپ جو شامل ارقام افتراقی زنگ زرد جو به همراه تعدادی از ارقام تجاری و لاین های پیشرفته جو، طی سه سال زراعی 93-1392، 94-1393 و 95-1394 نسبت به بیماری ارزیابی شدند. در این بررسی هر یک از ژنوتیپ ها در مناطق اجرای پروژه شامل اردبیل، زرقان، مشهد، میاندوآب و دزفول در دو خط یک متری به فاصله 30 سانتی متر از یکدیگر کاشته شدند. به منظور افزایش آلودگی به بیماری، در بین ارقام آزمایشی به فواصل مناسب و نیز در حاشیه خزانه های آزمایشی از رقم حساس (افضل) به عنوان پخش کننده (Spreader) بیماری استفاده شد. به منظور تعیین واکنش ژنوتیپ ها نسبت به بیماری، در مرحله گیاه کامل و زمانی که آلودگی روی لاین حساس به حداکثر خود رسیده بود، یادداشت برداری از تیپ آلودگی براساس روش رولفز و همکاران، همچنین از شدت آلودگی بر اساس روش اصلاح شده کب انجام شد. نتایج این بررسی نشان داد نشان داد که برای ارقام دارای ژن های مقاومت rps2 ، Rps1.b، Rps3 و rpsI5 حداقل در یک مکان ویرولانس وجود دارد، بنابراین این ژن ها، ژن های غیرموثری تشخیص داده شدند. اما برای ارقام دارای ژن های مقاومت rpsEM1 ، rpsEM2، rpsHF، Rps4 ، rps1.c، rpsVa1، rpsVa2 و rps Ast در هیچ یک از مکان های مورد بررسی ویرولانس مشاهده نگردید. بنابراین این ژن ها، ژن های مقاومت موثری می باشند. ژن های مقاومت موثر به صورت انفرادی یا در ترکیب با ژن های مقاومت دیگر می توانند در برنامه های به نژادی مورد استفاده قرار گیرند. در این بررسی، از بین ارقام تجاری جو شماره های 56، 57، 61، 67، 69، 71، 72، 74، 75، 76، 77 و 78 و لاین های به شماره های 22، 23، 24، 25، 26، 29، 30، 32، 33، 34، 40، 46، 48 و 50 واکنش نیمه حساس تاحساس (MSS) و یا حساس (S) و با شدت آلودگی بیش از 50 درصد نشان دادند. بقیه ارقام و لاین های مورد بررسی درجات مختلفی از مقاومت (مقاومت کامل یا نسبی) نسبت به زنگ زرد نشان دادند.واژه های کلیدی: جو، زنگ زرد، فاکتورهای بیماریزایی، ارقام افتراقی