بررسی اثرات مقایسه ای حاصله از کاربرد لجن فاضلاب شهری در اراضی تحت کاربرد لجن و اراضی شاهد

برای بهره برداری بهینه از منابع آب و خاک و جلوگیری از مخاطرات محیطی، توجه به اصول کشاورزی پایدار از ضروریات است. یکی از موارد مهم در این زمینه ورود نهاده های سالم، سازگار و به اندازه نیاز گیاه به عرصه کشاورزی است. از جمله نهاده ها می توان به پسماند جامد فاضلاب حاصل از فعالیتهای شهری اشاره کرد. استفاده از این پسماندها به عنوان کود در مناطق خشک و نیمه خشک که خاکها از نظر مواد آلی فقیرند از جهت بهسازی خصوصیات فیزیکی و کمک به حاصلخیزی خاک به ویژه از نظر ازت و فسفر کافی برای رشد گیاه اهمیت یافته اما در کنار این مزیتهای مثبت، وجود ترکیبات سمی و خطر ورود آنها به منابع خاک و آب و در نهایت زنجیره غذایی از موارد منفی است. بنابراین بررسی و تحقیق کافی جهت اطلاع از وضعیت این پسماندها و اثرات آنها بر خاک و گیاه در عرصه کشاورزی هر کشور، لازم و ضروری است. هدف از انجام این پژوهش بررسی اثرات درازمدت استفاده از آن در عرصه کشاورزی است.جهت بررسی اثرات مقایسه ای حاصله از کاربرد لجن فاضلاب شهری در اراضی تحت کاربرد لجن و اراضی شاهد)(اثر دراز مدت) تعداد 4 منطقه از دشت برخوار و اراضی مجاور تصفیه خانه های شمال اصفهان و شاهین شهر انتخاب شده که در هر منطقه 2 مزرعه که از جهت مدیریت زراعی، محصول گندم و خاک شبیه بوده اما از نظر استفاده یا عدم استفاده از لجن فاضلاب متفاوت بودند برگزیده شدند. نمونه گیری خاک و گیاه گندم از هر مزرعه در سه تکرار و از اندام های ریشه، ساقه و دانه صورت گرفت و اندازه گیری پارامترهای لازم در نمونه های خاک pH، هدایت الکتریکی، بافت خاک، درصد کلسیم، کربن کل، درصد مواد آلی، ازت کل، ازت آمونیمی، ازت نیتراتی، فسفر کل، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سدیم و غلظت عناصر سنگین مختلف و در گیاه نیتروژن، فسفر، پتاسیم و کلسیم و غلظت عناصر سنگین مختلف انجام گردید. نتایج حاصله تجزیه و تحلیل آماری شده و با حدود مجاز استاندارد EPA 503 و سایر استانداردها مقایسه شده و برای ارایه داده ها از قابلیت نرم افزارهای مختلف استفاده و بهره برداری شد. نتایج نشان داددر بررسی درازمدت اثرات لجن بر خاک و گیاه(بررسی در اراضی کشاورزی زارعین) مقادیر درصد کربن و درصد ازت و مقادیرسدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم در تیمار با لجن بسیار بالاتر بود که بیانگر تاثیر استفاده از لجن در افزایش مقادیر آن ها در خاک دارد. همچنین لجن فاضلاب در افزایش غلظت قابل جذب عناصر روی، مس، نیکل و آهن و غلظت کل عناصر سنگین کادمیم، آهن، کبالت، کروم و روی در اراضی نقش داشته است. در بررسی میانگین غلظت عناصر سنگین در گیاه گندم در اراضی با لجن نسبت به اراضی بدون لجن نیز مشخص گردید غلظت عناصر سنگین در گندم در اراضی با لجن نسبت به اراضی بدون لجن دارای اختلاف معنی دار نبود اما در بیشتر موارد غلظت عناصر سنگین در گیاه گندم در اراضی با لجن بالاتر بوده است. در مجموع در بررسی غلظت عناصر سنگین در گیاهان مورد بررسی با حدود مجاز مشخص گردید غلظت عناصر کبالت و کادمیم در گیاهان مورد بررسی هم در تیمار لجن و هم در تیمار بدون لجن و عنصر سرب فقط در گیاهان تحت تیمار لجن از حدود مجاز فراتر بوده اند. بنابراین می توان گفت تنها عنصر سرب در گیاهان مورد بررسی، حاصل اثر استفاده از لجن فاضلاب بوده است.واژگان کلیدی: لجن فاضلاب، آلودگی، عناصر سنگین، حد مجاز