بررسی خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی درختان بلوط ایرانی در توده های دچار زوال بلوط

به نظور بررسی اثر خشکسالی بر خصوصیات مورفولوژی و فیزیولوژی برگ درختان بلوط ایرانی، یکی از توده های جنگلی دچار خشکیدگی در منطقه مله سیاه در نیمه شمالی استان ایلام انتخاب شد. درختان بلوط بر اساس شدت خشکیدگی تاج به چهار گروه (تیمار) با تعداد مساوی شش تکرار تقسیم شدند. نمونه یری از برگ و شاخه دوساله درختان بلوط در جهت جنوبی تاج آنها به ور تصادفی انجام شد. نمونه های جمع آوری شده بهصمنظور اندازه یری برخی از صفات مورفولوژیک مانند سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، سطح ویژه برگ و وزن ویژه برگ و برخی از صفات فیزیولوژیک مثل فعالیت آنزیمصهای پرکسیداز و کاتالاز، میزان پرولین، میزان کلروفیل، محتوای نسبی رطوبت برگ به آزمایشگاه منتقل شدند. این نمونهصگیریصها طی دو سال متوالی و در دو فصل بهار و تابستان انجام شد. پس از جمع آوری دادهصها، اثرات متقابل دو عامل فصل نمونه برداری و درجه خشکیدگی تاج بر روی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک برگ با آزمون ‭GLM ‬بررسی شد. همچنین مقایسه میانگین مقادیر کمی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک برگ بین تیمارها در هر فصل نمونه برداری بعد از انجام آنالیز واریانس یکطرفه با آزمون دانکن انجام شد. نتایج حاصل از بررسی تغییرات مقادیر کمی صفات مورفولوژیک برگ بین تیمارها نشان داد که این صفات در هر دو فصل نمونه برداری با تغییراتی بین درختان سالم و سرخشکیده همراه بودند، اما تغییرات معنی دار آنها در برخی فصول دیده شد که متعلق به متغیرهای سطح برگ، وزن خشک برگ و وزن ویژه برگ بود. وزن خشک برگ درختان سرخشکیده در تابستان ‮‭92‬ و بهار ‮‭93‬ بیشتر از درختان سالم بود. میانگین سطح برگ درختان سرخشکیده در فصول بهار و تابستان سالهای ‮‭92‬ و ‮‭93‬ کمتر از درختان سالم بود. میانگین وزن ویژه برگ درختان سرخشکیده در فصول بهار و تابستان سالصهای ‮‭92‬ و‮‭93‬ بیشتر از درختان سالم بود. همچنین نتایج حاصل از بررسی تغییرات مقادیر کمی صفات فیزیولوژیک برگ بین تیمارها نشان داد که این صفات در کلیه فصول نمونه برداری با تغییراتی بین درختان سالم و سرخشکیده همراه بودند، اما تغییرات معنی دار آنها در برخی فصول دیده شد که متعلق به متغیرهای میزان آب برگ، رطوبت وزنی برگ، محتوای نسبی رطوبت برگ و پرولین بود. میانگین میزان آب برگ درختان سرخشکیده در بهار و تابستان ‮‭92‬ کمتر از درختان سالم بود. میانگین رطوبت وزنی برگ درختان سرخشکیده در بهار و تابستان ‮‭92‬ و بهار ‮‭93‬ کمتر از درختان سالم بود. میزان محتوای نسبی رطوبت برگ برگ درختان سرخشکیده در فصول بهار و تابستان ‮‭92‬ و بهار ‮‭93‬ کمتر از درختان سالم بود. میانگین مقادیر پرولین برگ درختان سرخشکیده در فصول بهار و تابستان ‮‭92‬ بیشتر از درختان سالم بود. نتایج بررسی تغییرات زمانی صفات مورفولوژیک نشان داد که تحت تاثیر معنیصدار فصول نمونه برداری، تمامی صفات مورد مطالعه با تغییرات کاهشی یا افزایشی معنی دار همراه بودند. اما اثر متقابل فصل و درجات خشکیدگی تاجی بر روی مقادیر صفات مورفولوژیک معنی دار نبود. همچنین نتایج بررسی تغییرات زمانی صفات فیزیولوژیک نشان داد که تحت تاثیر معنی دار فصول، تمامی صفات مورد مطالعه بجز میزان پرولین و فعالیت آنزیم پراکسیداز برگ با تغییرات کاهشی یا افزایشی معنیصدار همراه بودند. اما اثر متقابل فصل و درجات خشکیدگی تاجی بر روی مقادیر صفات فیزیولوژیک معنی دار نبود. بر اساس نتایج فوق بهصنظر میصرسد که خشکسالی تاثیر معنی دار بر وضعیت مورفولوژیک و فیزیولوژیک برگ درختان بلوط ایرانی داشته و تغییر برخی صفات در درختان سرخشکیده در جهت تحمل یا افزایش مقاومت به شرایط خشکی و انجام فعالیتصهای حیاتی در حد ممکن بوده است. واژه های کلیدی: ایلام، جنگل بلوط، خشکیدگی، فیزیولوژی ، مورفولوژی.