تعیین وضعیت عناصر غذایی در اراضی کشاورزی و محصولات عمده باغی به منظور اصلاح الگوی توزیع کود در شهرستان خدابنده

در خاکهای زراعی شهرستان خدابنده استان زنجان به دلیل شرایط خاص حاکم بر آنها از جمله میزان مواد آلی کم، ‭pH ‬نسبتا بالا و وجود یونهای بیکربنات و کربنات در آب آبیاری احتمال کمبود عناصر غذایی ضروری در اغلب مزارع آبی و دیم وجود دارد به دلیل عدم شناخت کافی از وضعیت پراکنش عناصر غذایی در خاکهای تحت کشت حتی با در دست داشتن حد بحرانی عناصر امکان توصیه دقیق کودی میسر نخواهد بود و توصیه کودی در این شرایط منجر به عدم ایجاد تعادل غذایی خواهد شد. لذا این طرح به منظور تعیین وضعیت عناصر غذایی در اراضی کشاورزی و محصولات عمده باغی به منظور اصلاح الگوی توزیع کود در شهرستان خدابنده در پنج پروژه با این عناوین انجام شد.پروژه اول : جانمایی و نمونه برداری از نقاط و ایجاد بانک اطلاعات خاک در اراضی زراعی شهرستان خدابنده پروژه دوم: تهیه نقشه های خصوصیات فیزیکی و شیمیایی اراضی کشاورزی شهرستان خدابنده استان زنجان پروژه سوم: بررسی وضعیت تغذیه ای باغ های سیب خدابنده پروژه چهارم: بررسی وضعیت تغذیه ای تاکستان های خدابنده و پروژه پنجم: برنامه ریزی مدیریت توزیع کود در سطح اراضی زراعی و باغی شهرستان خدابنده. نتایج نشان داد نتایج حاصل نشان میدهد که در شهرستان خدابنده ، عدم مصرف بهینه کودهای شیمیایی، عدم به کارگیری کودهای آلی، حاکم بودن شرایط آهکی در اراضی مورد مطالعه به همراه ‭pH ‬بالای خاکها، موجب کاهش بهرهوری خاکهای اراضی شهرستان و همچنین اراضی زراعی و باغی محدوده مطالعاتی شده است و کشاورزان نیز بدون توجه به وضعیت حاصلخیزی خاک و عوامل موثر در آن به مصرف نامتعادل کودهای شیمیایی اقدام می کنند. در باغات سیب قریب به اکثریت خاک های باغات بدون مشکل شوری هستند. بطوریکه در بیش از ‮‭98‬ درصد اراضی، شوری کمتر از 2 دسی زیمنس بر متر می باشد. در مقابل مشکل قلیاییت وجود دارد و خاکهای باغات، دارای ‭pH ‬در محدوده ‮‭7/75 - 8‬ هستند. بالا بودن اسیدیته خاک به همراه مشکل آهکی بودن اراضی، باعث بروز اخلال در روند جذب برخی عناصر بخصوص عناصر میکرو می شود که در نتایج آزمایشگاهی نیز مشهود است. آهک سطحی در بیش از ‮‭70‬ درصد و در عمق نیز در حدود ‮‭90‬ درصد باغ ها، بیش از ‮‭20‬ درصد می باشد. ‮‭83‬ درصد خاک های سطحی و ‮‭99‬ درصد خاک های عمقی باغ ها، کمتر از 2 درصد کربن آلی دارند. میزان فسفر اراضی کمتر از ‮‭15‬ میلی گرم بر کیلوگرم خاک است و نیاز به کوددهی خاک ها احساس می شود. مقدار پتاسیم در عمق سطحی در حد مطلوب می باشد اما در عمق حدود ‮‭35‬ درصد اراضی کمتر از ‮‭240‬ ‭mg/Kg ‬پتاسیم داشته و کود دهی عمقی این عنصر مورد نیاز است. خاک ها بطور کلی دارای فقر شدید آهن و میزان بهینه منگنز هستند. ‮‭75‬ درصد خاک های سطحی و ‮‭81‬ درصد خاک های عمقی کمتر از 1 ‭mg/Kg ‬مس دارند و بنابراین دچار کمبود می باشند. خاک های عمقی دچار کمبود روی می باشند. ‮‭52‬ درصد اراضی در عمق سطحی و ‮‭90‬ درصد در عمق زیرین خاک ها، میزان بور کمتر از 1 ‭mg/Kg‬، بوده و کمبود این عنصر نیز در خاک ها مشهود است. رس خاک ها در عمق زیرین، نسبت به عمق سطحی بیشتر است و عموما بافت خاک در عمق زیرین سنگین تر می باشد. نتایج تجزیه برگی نشان می دهد بیشترین کمبود، مربوط به عنصر روی است که در ‮‭98‬ درصد برگ باغ های سیب خدابنده مشاهده می شود. سپس پتاسیم با ‮‭75‬ درصد، فسفر با ‮‭52‬ درصد، مس با ‮‭41‬ درصد و نیتروژن با ‮‭14‬ درصد گسترش کمبود، در اولویت های بعدی توجه قرار دارند. از نظر بیش بود عناصر، منگنز و بور با ‮‭95‬ درصد، نیتروژن با ‮‭84‬ درصد، مس با ‮‭59‬ درصد، فسفر با ‮‭48‬ درصد و پتاسیم با ‮‭25‬ درصد گسترش بیش بود در اولویت های توجه قرار دارند. توجه به بیش بودها و کمبود ها روشن می سازد که در تغذیه باغات اصول صحیح رعایت نمی شود و عدم تعادل تغذیه ای در باغات منجر به کاهش عملکرد و بهره وری اقتصادی خواهد شد. در باغات انگور بر اساس نتایج آزمایشگاهی حاصل از تجزیه های نمونه های خاک ، بین عناصر غذایی پر مصرف، بیشترین کمبود مربوط به عنصر پتاسیم است. بطوریکه تمام باغات نمونه برداری شده کمبود این عنصر را نشان می دهند. زیادبود عناصر پر مصرف نیز در مورد نیتروژن و فسفر مشاهده می شود، بنحوی که حدود ‮‭38‬ درصد سطح شهرستان با زیادبود این دو عنصر مواجه هستند. تمام منطقه دارای کمبود شدید مس و تواما دارای زیادبود بور هستند. در مورد منگنز حدود ‮‭29‬ درصد منطقه زیاد بود آن را نشان داده و کمبود مشاهده نشد. روی وضعیت متفاوتی دارد. ‮‭76‬ درصد باغات منطقه دارای کمبود روی و ‮‭24‬ درصد بقیه نیز زیادبود آن را نشان می دهند. بر اساس تفسیر نتایج انحراف از حد بهینه در برگ ها، عنصر روی با بیشترین و وسیع ترین میزان کمبود (‮‭90‬ درصد) در درختچه های انگور در صدر توجه قرار دارد. سپس پتاسیم با ‮‭66‬ درصد و مس با ‮‭30‬ درصد کمبود در درجه دوم اولویت قرار دارند. در درجه سوم اولوت کمبود مس با ‮‭60‬ درصد و پتاسیم با ‮‭25‬ درصد پراکنش قرار دارند. بیش بود عناصر بور با ‮‭46‬ درصد، منگنز با ‮‭41‬ درصد و فسفر با 9 درصد پراکنش در درجه اول اولویت قرار دارند. در درجه دوم اولویت بیش بود فسفر با ‮‭44‬ درصد و بیش بود عناصر منگنز، بور و نیتروژن با پراکنش حدود ‮‭13‬ درصد، مورد توجه است. در درجه سوم اولویت بیش بود نیز عناصر نیتروژن با ‮‭31‬ درصد، فسفر با ‮‭20‬ درصد و بور با ‮‭10‬ درصد پراکنش در صدر توجه قرار دارند. نتایج تجزیه نمونه های میوه نشان داد میزان قند و ‭pH ‬در حد مطلوب می باشد. نتایج نشان داد که بین منگنز برگها و قند میوه همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد. همچنین بین مقدار بور برگها و وزن خوشه، وزن حبه و قند همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد. برای کل شهرستان به ترتیب مقادیر ‮‭8464989‬ ، ‮‭2663429‬ و ‮‭1078450‬ کیلوگرم نیتروژن، فسفر ‭(P‬2O5) و K2‭O ‬برآورد گردید است. از این مقادیر ‮‭4/6‬ درصد نیتروژن (‮‭829349‬ کیلوگرم) ، ‮‭16/6‬ درصد فسفر (‮‭2658429‬‭) (P‬2O5 کیلوگرم) و 7