ارزیابی تثبیت زیستی نیتروژن در ارقام تجاری لوبیا

به منظور ارزیابی تثبیت زیستی نیتروژن در ارقام تجاری لوبیا ‭(Phaseolus vulgaris L.)‬، آزمایشی دوساله در سال های ‮‭1391‬ و ‮‭1392‬ در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری واقع در ایستگاه تحقیقات چهارتخته شهرکرد اجرا گردید. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی شامل ‮‭20‬ رقم و لاین از انواع تجاری لوبیا سفید، قرمز و چیتی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش از گیاه زراعی لولیوم ‭(Lolium multiflorum L.) ‬به عنوان شاهد غیرتثبیت کننده نیتروژن استفاده شد. ارقام و لاین ها در شرایط مزرعه کشت شدند و در طول فصل رشد یک بار (مرحله اوج گلدهی) نمونه گیری از گیاهان انجام شده و میزان نیتروژن در آن ها تعیین گردید. در این آزمایش، تاریخ و درصد سبز شدن بوته ها در سطح خاک، عملکرد دانه و اجزای آن (تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه) اندازه گیری شد. سپس با استفاده از برنامه های نرم افزاری ‭SAS‬، داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته و مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون توکی انجام شد. نتایج سال اول آزمایش نشان داد که بیشترین میزان تثبیت زیستی نیتروژن (‮‭134/6‬ کیلوگرم در هکتار) از رقم پاک به دست آمد که با ارقام خمین، گلی، دانشکده، شکوفا، تلاش و ‭COS‬‮‭16‬ تفاوت معنی دار نداشت، ولی با بقیه ارقام تفاوت معنی دار نشان داد. بیشترین تعداد غلاف در بوته از رقم دهقان حاصل شد، بیشترین وزن صد دانه از لاین ‭KS‬‮‭21191‬ و بیشترین عملکرد دانه از رقم گلی به دست آمد. نتایج سال دوم آزمایش نشان داد که بیشترین میزان تثبیت زیستی نیتروژن از رقم درسا (‮‭75/7‬ کیلوگرم در هکتار) به دست آمد که با ارقام پاک، ‭KS‬‮‭41176‬ و دانشکده تفاوت معنی دار نداشت، ولی با بقیه ارقام تفاوت معنی دار نشان داد. بیشترین تعداد غلاف در بوته از لاین ‭KS‬‮‭31169‬، بیشترین وزن صد دانه از لاین ‭KS‬‮‭21191‬ و بیشترین عملکرد دانه از رقم اختر (‮‭2908/3‬ کیلوگرم در هکتار) به دست آمد، که با ارقام درسا، دهقان، ‭COS‬‮‭16‬، D‮‭81083‬ و ‭KS‬‮‭41176‬ تفاوت معنی دار نداشت. نتایج تجزیه مرکب داده ها نشان داد که ارقام تجاری مورداستفاده ازلحاظ تثبیت زیستی نیتروژن تفاوت معنی دار داشتند. بیشترین میزان تثبیت زیستی نیتروژن (‮‭104/0‬ کیلوگرم در هکتار) از رقم پاک به دست آمد که با ارقام دانشکده و گلی تفاوت معنی دار نداشت، ولی با بقیه ارقام تفاوت معنی دار نشان داد. بیشترین تعداد غلاف در بوته از لاین ‭KS‬‮‭31169‬ حاصل شد، بیشترین وزن صد دانه به لاین ‭KS‬‮‭21191‬ اختصاص داشت و بیشترین عملکرد دانه از رقم اختر به دست آمد که با ارقام درسا، دهقان و D‮‭81083‬ تفاوت معنی دار نداشت. بطور کلی نتایج آزمایش نشان داد که ارقام و لاین های لوبیا در تثبیت زیستی نیتروژن تفاوت دارند و کشاورزان می توانند از این تفاوت در مدیریت کوددهی مزارع خود استفاده کنند. در صورت استفاده از ارقام پاک، دانشکده و گلی بایستی میزان کود نیتروژن کمتری مصرف کنند. واژه های کلیدی: لوبیا، ارقام، تثبیت زیستی نیتروژن، عملکرد دانه، شهرکرد.