ارزیابی هیبریدهای مولتی ژرم چغندرقند نسبت به بیماری ریزومانیا

بیماری ویروسی ریزومانیا ‭(Beet necrotic yellow vien virus) ‬یکی از خسارت زاترین بیماری های چغندرقند در اکثر مناطق چغندرکاری دنیا و ایران محسوب می شود. به دلیل عدم وجود راهکار به زراعی مناسب جهت کنترل و کاهش خسارت این بیماری، تهیه و استفاده از ارقام مقاوم چغندرقند تنها راهکار مطمین برای تداوم کشت این محصول به شمار می آید. تقاضا برای استفاده از بذور مولتی ژرم مقاوم به بیماری ریزومانیا در برخی از مناطق کشور از جمله استان های خراسان جنوبی، خراسان رضوی و فارس ایجاب می نمود که تامین نیاز بذری این کارخانه ها در دستور کار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند قرار گیرد. در تحقیق حاضر، تعداد بیست وهفت ژنوتیپ (شانزده هیبرید مولتی ژرم و یازده ژنوتیپ یا رقم داخلی و خارجی) همراه با سه رقم تجارتی به عنوان شاهد مقاوم داخلی (جام)، مقاوم خارجی (ارس) و حساس داخلی ‭(IC) ‬نسبت به بیماری ریزومانیا در چهار منطقه شیراز (ایستگاه تحقیقات زرقان)، مشهد (ایستگاه طرق)، خراسان جنوبی (شرکت سهامی زراعی اسلام آباد) و خراسان رضوی (کشت و صنعت جوین) طی دو سال ‮‭1390‬ و ‮‭1391‬ مورد ارزیابی و مقایسه محصولی قرار گرفت. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزارع آلوده به ریزومانیا اجرا گردید. هر کرت آزمایشی شامل سه خط کاشت به طول هشت متر و با فاصله خطوط ‮‭50‬ سانتیمتر منظور شد. عملیات آماده سازی زمین، تهیه بستر بذر و کلیه عملیات زراعی داشت طبق روال هر منطقه انجام گردید. طی فصل رشد یادداشت برداری های لازم نظیر نمره رشد و تعداد بوته باقیمانده پس از عملیات تنک انجام شد. همچنین در زمان برداشت، شدت آلودگی ریشه های هر کرت به بیماری ریزومانیا براساس مقیاس ‮‭1-9‬ نمره دهی شد تا هیبریدهای دارای کمترین علایم بیماری مشخص شوند. به منظور تعیین عملکرد کمی و کیفی چغندرقند، در زمان برداشت ضمن سرزنی و شمارش ریشه ها، از هر کرت حدود ‮‭40‬ بوته از مساحت چهار مترمربع به عنوان معیار کرت برداشت و کیسه گیری شد. پس از توزین ریشه ها نمونه خمیر تصادفی از مجموع آنها تهیه و در حالت انجماد جهت تعیین خصوصیات کیفی به بخش تحقیقات تکنولوژی چغندرقند در ستاد موسسه ارسال شد. نتایج حاصله با استفاده از نرم افزار آماری ‭SAS ‬مورد تجزیه آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که در سال ‮‭90‬ در بین ارقام خارجی، رقم ‮‭20660‬‭-F ‬و در بین هیبریدها،ژنوتیپ ‭SBSI‬‮‭011‬ و در سال ‮‭91‬ رقم، ‮‭20706‬‭-F ‬و ژنوتیپ، ‭SBSI‬‮‭015‬ بیشترین عملکرد ریشه و بیشترین عملکرد قند قابل استحصال را داشتند. رقم ‮‭20706‬‭-F ‬در سال ‮‭90‬ و رقم ‮‭20676‬‭-F ‬در سال ‮‭91‬ بیشترین درصدقند را به خود اختصاص دادند. بیشترین درصدقند در بین هیبریدها در سال ‮‭90‬ و ‮‭91‬ به هیبرید ‮‭12‬‭.SBSI‬‮‭015‬‭+SHR‬‮‭01‬‭-P ‬تعلق داشت. در مجموع دو سال نیز رقم ‮‭20660‬‭-F ‬بیشترین عملکرد ریشه و بیشترین عملکرد قند قابل استحصال و رقم ‮‭20706‬‭-F ‬بیشترین درصدقند را داشتند. در بین هیبریدها و ارقام داخلی نیز رقم ‮‭1590‬ و هیبریدهای ‭SBSI‬‮‭011‬ و ‮‭12‬‭.SBSI‬‮‭015‬‭+SHR‬‮‭01‬‭-P ‬بیشترین عملکرد ریشه و بیشترین عملکرد قند قابل استحصال و رقم ‮‭1590‬ و هیبریدهای ‭SBSI‬‮‭015‬ و ‮‭12‬‭.SBSI‬‮‭015‬‭+SHR‬‮‭01‬‭-P ‬بیشترین درصدقند را به خود اختصاص دادند. 2- واژه های کلیدی: چغندرقند، ریزومانیا، کمیت و کیفیت، هیبرید مقاوم، مولتی ژرم