بررسی امکان افزایش ظرفیت مزرعه ای نشاکار نیمه خودکار با تغییر الگوی کاشت به روش کپه کاری

ماشین نشاکار نیمه خودکار 9 ردیفه مخصوص نشا ریشه لخت پیاز که اخیرا در مرکز تحقیقات کشاورزی اصفهان ساخته شده دارای ظرفیت مزرعه ای حدود ‮‭3000‬ متر مربع در روز می باشد. و منجر به کاهش ‮‭65‬ درصدی نیروی کارگری نسبت به روش دستی می شود. از آنجاییکه سرعت جداکردن و قرار دادن یک نشا در سلول موزع ماشین بطور متوسط یک ثانیه می باشد بنابر این برای تامین تراکم بوته ای مورد نیاز (‮‭700-800‬ هزار بوته در هکتار)، سرعت پیشروی بایستی از حد ‮‭8 -6‬ سانتی متری در ثانیه تجاوز نکند که عامل محدود کننده در بهبود ظرفیت مزرعه ای ماشین می باشد. افزایش سرعت پیشروی به بیش از 8 سانتی متر در ثانیه تنها در صورتی امکان پذیر خواهد بود که کارگران برای حفظ تراکم بوته ای مورد نیاز بیش از یک نشا در هر سلول موزع قرار دهند. در این راستا سه تیمار سرعت پیشروی شامل: ،‮‭12 8‬ و ‮‭16‬ سانتی متر در ثانیه به ترتیب با قرار دهی یک، دو و سه نشا در سلول های موزع به همراه تیمار شاهد (روش دستی کاشت نشا) در یک طرح تحقیقاتی بلوک های کامل تصادفی به مدت دو سال در دو منطقه با بافت خاک متفاوت مقایسه گردیدند. این مقایسه از نظر استقرار نشا، شاخص های عملکردی محصول، ظرفیت مزرعه ای ماشین و در نهایت سودآوری اقتصادی تیمارها انجام گردید. با افزایش سرعت پیشروی در تیمارهای دو و سه نشایی ظرفیت مزرعه ای ماشین به میزان ‮‭50‬ و‮‭100‬ درصد نسبت به تیمار تک نشایی افزایش یافت. نتایج دو ساله نشان می دهد با تغییر الگوی کاشت از تک نشایی به دو و سه نشایی، تعداد نشا مستقر شده نهایی به ترتیب ‮‭24‬ و ‮‭53‬ درصد بیشتر گردید. در منطقه با بافت خاک رسی لومی (سال اول) افزایش ‮‭24‬ درصدی در تعداد نشا استقرار یافته در الگوی کاشت دو نشایی، عملکرد محصول را در مقایسه با تیمار تک نشایی به همان میزان ‮‭24‬ درصد افزایش داد. این در حالی است که در تیمار سه نشایی افزایش ‮‭53‬ درصدی نشا استقرار یافته تنها ‮‭17‬ درصد عملکرد محصول را (نسبت به تیمار تک نشایی) افزایش داده است. این نشان می دهد که افزایش تراکم بوته ها تا حدود ‮‭800‬ هزار بوته در هکتار بدون تغییر در متوسط وزن و اندازه سوخ ها منجر به افزایش عملکرد محصول می گردد، لیکن افزایش تراکم تا حدود یک میلیون بوته در هکتار منجر به کوچک شدن متوسط اندازه سوخ ها شده و عملکرد محصول را نسبت به ‮‭800‬ هزار بوته در هکتار (تیمار دو نشایی)کاهش می دهد. در منطقه با بافت خاک شنی لومی (سال دوم) با افزایش تعداد سوخ ها تا یک میلیون بوته نیز شاهد افزایش عملکرد خواهیم بود. از آنجاییکه در این نوع خاک ها اندازه سوخ ها از حد معینی بزرگ تر نمی شود ظرفیت افزایش عملکرد در اثر افزایش تراکم، بیشتر از خاک های رسی لومی می باشد. عملکرد کل محصول در الگوی کاشت تک نشایی در روش دستی و ماشینی یکسان بود. ارزیابی اقتصادی تیمارهای آزمایش در دو سال آزمایش نشان می دهد جایگزین شدن الگوی کاشت دو و سه نشایی بجای تک نشایی دارای سودآوری اقتصادی است. نرخ بازده نهایی در تیمارهای دو و سه نشایی نسبت به تیمار تک نشایی بسیار بالاتر از نرخ بهره بانکی بود. مقایسه اقتصادی بین دو تیمار الگوی کاشت سه نشایی و دو نشایی نیز حاکی از آن است که جایگزین شدن تیمار سه نشایی بجای دو نشایی از نظر اقتصادی ارجحیتی ندارد. اگرچه تیمار دو نشایی از نظر اقتصادی نسبت به تیمار سه نشایی ارجحیت دارد اما در مواردی که سرعت انجام عملیات اهمیت بیشتری دارد الگوی سه نشایی نیز از نظر اقتصادی توجیه پذیر است. واژه های کلیدی: نشاکار پیاز، کپه کاری، ظرفیت مزرعه ای