بررسی عوامل ایجادکننده بیماری های بلایت و لکه برگی های باکتریایی گندم و جو در منطقه سیستان

مهمترین محصول زراعی منطقه سیستان که سطح زیادی از زمین های کشاورزی منطقه را به خود اختصاص داده است گندم و در درجه دوم جو می باشد. سطح زیر کشت این محصولات حدود ‮‭70‬ و ‮‭15‬ هزار هکتار به ترتیب برای گندم و جو می باشد. بنابر این از این بابت در خور توجه فراوان و حفظ این محصولات از خطر آفات و بیماری ها بسیار مهم می باشد چرا که بخش مهمی از غله مورد نیاز کشور از این منطقه تامین می گردد. بیماریهای باکتریایی برگی با کاهش سطح برگ فعال گی اه باعث پایین آمدن قابل ملاحظه کیفیت وکمیت محصول می گردند. علایم لکه برگی و سوختگی های باکتریایی بطور مشهود در غلات مزارع مختلف منطقه سیستان مشاهده می شود. طی سال اول اجرای این طرح از نمونه های برگی گندم و جو که مشکوک به بیماری باکتریایی بودند در مناطق پنج گانه سیستان شامل بخش شهرکی و نارویی، بخش میانکنگی، بخش شیب آب، بخش پشت آب و بخش مرکزی (بنجار) نمونه برداری صورت گرفت. از این نمونه ها پس از مراحل کشت و جداسازی در نهایت ‮‭51‬ ایزوله خالص جداسازی گردید. با انجام واکنش فوق حساسیت در توتون و شمعدانی، ‮‭29‬ جدایه بعنوان ایزوله های غیر بیماریزا تشخیص داده شدند که در نتیجه حذف گردیدند. سایر آزمون های بیوشیمیایی برای شناسایی ‮‭22‬ جدایه باقیمانده به تدریج صورت گرفت. با انجام تعدادی از این آزمون ها، مشخص گردید که هر جدایه به کدام جنس از باکتری های بیماریزای گیاهی تعلق دارد. شش جدای ه بعن وان گونه ‭Pseudomonas syringae ‬و ‮‭12‬ جدایه بعنوان گونه ‭Xanthomonas translucens ‬یا ‭X. campestris ‬شناسایی شدند. چهار جدایه نیز در جنس ‭Pantoea ‬قرار گرفتند. در طی سال دوم اجرای این طرح، آزمون اثبات بیماریزایی جدایه ها در روی میزبان ها (گندم و جو) صورت گرفت و در نتیجه مشخص گ ردید که کلی ه ج دایه های ‭X. translucens ‬، ‭P. syringae ‬و ‭X. campestris ‬در روی گندم و جو بیماریزا بوده و به خوبی علایم گسترش یافته بیماری را ایجاد نمودند ولی اعضای جنس ‭Pantoea ‬فاقد این توانایی بودند. در ادامه آزمون های بیوشیمیایی تکمیلی برای شناسایی دقیق تر جدایه های جنس ‭Pseudomonas ‬و ‭Xanthomonas ‬صورت گرفت. آزمون های تکمیلی انجام شده برای جنس ‭Pseudomonas ‬نشان داد که همگی اعضای این گروه نه تنها دقیقا در گونه ‭P. syringae ‬ق رار می گیرند و صحت نتایج آزمون های قبلی تایید گردید بلکه همچنین مشخص شد که به احتمال قریب به یقین همه این اعضا در پاتوار ‭P. syringae pv. syringae ‬جای می گیرند. آزمون های انجام شده برای گروه ‭Xanthomonas ‬نیز توانستند اعضای این گ روه را تفکیک نموده و در داخل دو گ ونه متم ایز ‭X. translucens ‬و ‭X. campestris ‬قرار دهند. در نهایت از آزمون های مولکولی (الکتروفورز پروتیین تام سلولی) برای دقت بیشتر در شناسایی استفاده گردید. این آزمون نیز توانست تا حد قابل قبولی تمایز بین گونه ها را نشان داده و بوسیله الگوهای باندی متفاوت، سه گونه تشخیص داده شده بوسیله آزمون های قبلی را از یکدیگر مجزا ساخته و صحت آزمون های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی را به اثبات برساند. بنابراین می توان گفت که با بررسی های انجام گرفته در منطقه سیستان، سه گ ون ه ‭P. syringae ‬، ‭X. translucens ‬و ‭X. campestris ‬عامل ایجاد بلایت و لکه برگی های گندم و جو می باشند که باید در ادامه، جهت کنترل و مدیریت این بیماری ها پروژه های تحقیقاتی مرتبط اجرا گردد. واژه های کلیدی: لکه برگی، گندم، جو، ‭Pseudomonas‬، ‭Xanthomonas‬، شناسایی، سیستان.