بررسی و انتخاب در توده ها و نسل های در حال تفکیک گندم نان و آزمایش مقایسه عملکرد مقدماتی ‭(1 ZONE)‬

در بر نامه های به نژادی و اصلاحی گندم همواره در اثر تلاقی والدین که واجد صفات متفاوتی می باشند، ترکیبات متنوعی به وجود می آید. حداکثر تنوع ژنتیکی و تفرق صفات در دو رگ ها از جمعیت نسل F2 شروع شده و تا چند نسل ادامه می یابد. در داخل هر یک از این نسل های در حال تفکیک، همواره ترکیبات متنوعی ظاهر می شوند. در ابتدا بهترین جمعیت ها انتخاب و سپس از میان آنها بر اساس صفات زراعی و مورفولوژیکی از قبیل ارتفاع بوته مناسب، قوی بودن ساقه ها و یکنواختی پنجه ها، زاویه برگ مناسب، فرم مطلوب سنبله، مقاومت به ریزش دانه و همچنین وضعیت بیماری ها از نظر تحمل و یا مقاومت به بیماری هایی همچون زنگ زرد، زنگ قهوه ای، سفیدک پودری، سپتوریوز برگ، فوزاریوم سنبله و در نهایت در صورت مهیا بودن شرایط مناسب تحمل یا مقاومت به پدیده جوانه زنی روی سنبله در قبل از برداشت، بوته ها و سنبله های مناسب انتخاب می گردند. در این بررسی ‮‭100‬ جمعیت F2 از کراس های گرگان، ‮‭2798‬ شماره از نسل ‮‭202‬ ،F3 شماره از نسل ‮‭41‬ ،F4 شماره از نسل ‮‭1404‬ ،F5 شماره از نسل ‮‭489‬ ،F6 شماره از نسل F7 شرکت داشتند که با استفاده از روش شجره ای- بالک تغییر یافته مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتند. در بررسی ‮‭100‬ جمعیت نسل F2، ابتدا گزینش فامیل ها (جمعیت ها) پس از مرحله گلدهی در مزرعه انجام و سپس انتخاب بوته ها از داخل جمعیت های انتخابی بعداز توسعه کامل بیماری های برگی و سنبله با در نظر گرفتن صفاتی همچون وضعیت مناسب بوته از نظر ارتفاع، فرم سنبله، استحکام و یکنواختی ساقه ها، مقاومت یا تحمل سنبله ها نسبت به ریزش دانه انجام شد، آنگاه از هر بوته انتخابی به طور جداگانه یک سنبله انتخاب و با دست کوبیده و بذر آن بطور جداگانه از نظر امراض بذری مانند بلک پواینت‭(Black point) ‬، بیماری فوزاریومی سنبله و چروکیدگی دانه مورد ارزیابی مجدد قرارگرفت که در نهایت بذور ‮‭379‬ شماره انتخاب و جهت بررسی در نسل F3 سال بعد در شرایط آب و هوایی مغان منظور گردیدند. در بررسی ‮‭2798‬ شماره نسل F3 که به روش سنبله به ردیف ‭(Head row) ‬در ایستگاه تحقیقات مغان کشت شده بود، پس از انتخاب مزرعه ای و حذف بذور چروکیده و بیمار، سر انجام بذر ‮‭255‬ شماره گزینش و جهت ادامه بررسی در شرایط تنش گرمای آخر فصل ایستگاه تحقیقات گنبد منظور گردید. در نسل F4 تعداد ‮‭202‬ شماره در ایستگاه تحقیقات گنبد به روش سنبله به ردیف ‭(Head row) ‬کشت شد که پس از انتخابات مزرعه ای و آزمایشگاهی، سرانجام ‮‭77‬ شماره جهت ادامه بررسی در نسل F5 سال بعدگزینش شدند. در نسل F5 نیز تعداد ‮‭41‬ شماره در ایستگاه تحقیقات بایع کلا ساری مورد بررسی قرار گرفتند که پس از انتخاب بوته های مطلوب و کوبیدن آن ها به طور مجزا و حذف بذور چروکیده و بیمار، در نهایت بذر ‮‭121‬ شماره جهت ادامه مطاله در نسل F6 نتخاب گردیدند. در ایستگاه تحقیقات گرگان نیز ‮‭1404‬ شماره از نسل F6 به روش بوته به ردیف ‭(Plant row) ‬کشت و پس از ظهور بیماری های برگی همچون سفیدک پودری، زنگ زرد، زنگ قهوه ای، سپتوریوز برگ و فوزاریوم سنبله، انتخاب تک بوته ها انجام و پس از کوبیدن آن ها به تفکیک و حذف بذور چروکیده و بیمار سر انجام بذور ‮‭1410‬ شماره گزینش و برای ارزیابی در نسل F7 سال بعد منظور گردیدند. در بررسی ‮‭489‬ شماره نسل F7 در شرایط ایستگاه تحقیقات گرگان پس از ظهور بیماری های برگی و سنبله و بازدید تک تک شماره ها در داخل مزرعه، آنهایی را که از نظر کلیه صفات زراعی و مورفولوژیکی مناسب بوده و از خلوص و یکنواختی مناسبی نیز برخوردار بودند گزینش و پس از کوبیدن و جدا کردن بذر آنها توسط خوشه کوب و حذف بذور چروکیده و بیمار، نهایتا بذر ‮‭688‬ لاین جهت شرکت در آزمایش مقدماتی مقایسه عملکرد ایستگاهی ‭(PWSN) ‬سال بعد انتخاب گردیدند. همچنین در گرگان در آزمایش مقدماتی مقایسه عملکرد ایستگاهی ‭(PWSN) ‬تعداد ‮‭93‬ لاین گندم همراه با ارقام مروارید و گنبد به عنوان شاهد و بر اساس وزن هزار دانه و تراکم ‮‭350‬ بذر در متر مربع با ماشین کاشت آزمایشات و در مساحت ‮‭7/2‬ متر مربع کشت شدند. مقایسه ژنوتیپ ها بر اساس صفات زراعی و مرفولوژیک مطلوب و واکنش آنها به بیماری ها انجام گرفت که سرانجام ‮‭20‬ لاین انتخاب و برای آزمایش یکنواخت سراسری ‭(PRWYT) ‬منظور گردید. واژه های کلیدی: گندم نان، گزینش نسلهای در حال تفکیک، آزمایش مقدماتی مقایسه عملکرد ایستگاهی