انگشت نگاری ‭DNA ‬ارقام برنج با استفاده از نشانگرهای مولکولی ریزماهواره ‭(SSRs)‬

تولید یک رقم موفق نیازمند دانش، مهارت کافی، زمین، تجهیزات اختصاصی و زمان طولانی است. از طرفی همه ارقام جدید موفق نیستند و حتی تغییر در شرایط تقاضای بازار خطر عدم بازگشت سرمایه گذاری را به دنبال خواهد داشت. همچنین ارقام جدید تولید شده به راحتی می تواند توسط دیگران تکثیر شود و به نژادگر اصلی از سود درازمدت سرمایه گذاری خود محروم گردد. بنابراین وجود یک سیستم موثر حمایت از ارقام گیاهی و حقوق به نژادگر لازم و ضروری است تا باعث تشویق و ترغیب در امر تولید و توسعه ارقام گیاهی جدید شود. امتیاز حقوق به نژادگر به رقمی تعلق می گیرد که بر اساس صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک جدید، متمایز، یکنواخت و پایدار ‭(DUS) ‬باشد. با افزایش روز افزون ارقام مورد تقاضا برای ثبت و محدودیت توانایی صفات مورفولوژیک در تمایز ارقام و بالارفتن هزینه ها، نیازمند به بهبود روشهای موجود ارزیابی تمایز، یکنواختی و پایداری می باشد. با توجه به پیشرفت های سریع در تکنیک های مولکولی استفاده از نشانگرهای مولکولی در آزمونهای ‭DUS ‬به عنوان صفات تکمیلی موضوع مورد مطالعه انجمن بین المللی حفاظت از ارقام جدید گیاهی ‭(UPOV) ‬گردید. بر این اساس شناخت و تعیین پروفایل ژنتیکی ارقام موجود در کلکسیون کشور به عنوان کلید شناسایی و مقایسه پروفایل ژنتیکی ارقام جدید با این کلکسیون می تواند کمک شایانی در تمایز ارقامی که با صفات مورفولوژیک قابل تفکیک نیستند، نماید. . در این مطالعه انگشت نگاری ‭DNA ‬از ‮‭40‬ رقم مختلف و رایج برنج در کشور با نشانگرهای ریزماهواره صورت گرفت. استخراج ‭DNA ‬از برگ های جوان با روش ‭CTAB ‬انجام شد و سپس تکثیر با ‮‭12‬ جفت آغازگر ریزماهواره ای توسط ‭PCR ‬صورت پذیرفت. محصولات تکثیر شده با استفاده از ژل پلی اکریل آمید الکتروفورز شدند. نتایج نشان داد که در مجموع ‮‭89‬ نوار چندشکل در ارقام مختلف برنج مورد مطالعه وجود دارد که بیشترین نوار در جایگاه ‮‭316‬ ‭RM ‬و کمترین تعداد نوار در جایگاه های ‮‭161‬ ‭RM ‬و ‮‭133‬ ‭RM ‬مشاهده شد (به ترتیب ‮‭13‬ و چهار آلل) میانگین تعداد آلل های مشاهده شده و تعداد آلل های موثر به ترتیب برابر ‮‭7/41‬ و ‮‭4/92‬ به دست آمد. متوسط میزان اطلاعات چندشکل و همچنین میانگین قدرت تمایز به ترتیب برابر ‮‭0/73‬ و ‮‭0/78‬ بوده متوسط هتروزیگوسیتی نیز در بین تمام ارقام در حدود ‮‭0/77‬ برآورد گردید. محاسبه تشابه ژنتیکی در بین تمام ارقام نشان داد که بیشترین تشابه مربوط به دو لاین ‭A ‬و ‭B ‬بوده است. تجزیه به بردارهای اصلی و تجزیه خوشه ای براساس ضریب تشابه دایس و الگوریتم ‭UPGMA ‬صورت گرفت، که نتایج حاصل از آن بیان گر تفکیک مناسب ارقام بوده است. به طور کلی نتایج نشان داد که اطلاعات حاصل از داده های ‭SSR ‬می تواند به خوبی جهت تعیین پروفایل ژنتیکی ارقام مختلف برنج رایج در کشور مورد استفاده قرار گیرد. به هر حال انتخاب تعداد آغازگرهای بیشتر در روش های مولکولی و مقایسه آن ها با روش های موفولوژیک برای رسیدن به نتایج دقیق تر و مطمین تر توصیه می گردد. کلمات کلیدی: برنج، انگشت نگاری ‭DNA‬، پروفایل ژنتیکی، نشانگرهای ریزماهواره.