بررسی تغییرات فصلی تولید و مصرف گیاهان مرتعی در مراتع نمونه پنج منطقه رویشی ایران (هرمزگان- حاجی آباد)

تولید علوفه در مرتع در زمان های مختلف فصل چرا و در ماه های مشابه سال های مختلف متفاوت است. در شرایط کنونی ظرفیت چرا برای یک بار در طول فصل چرا که مصادف با حد اکثر رشد گیاهان مرتعی است محاسبه می شود. این امر سبب می شود تعداد دام بیشتری در طول فصل چرا وارد مرتع شده و در نتیجه موجب تخریب بیشتر مراتع می گردد چون امکان اندازه گیری تولید مرتع در ماه های مختلف فصل چرا در هر سال میسر نیست، بنابراین، لازم است مقدار علوفه ی تولید شده در ماه های فصل چرا و در چند سال اندازه گیری و بر اساس آن ظرفیت چرای دراز مدت مرتع محاسبه گردد. هدف این پروژه بررسی تغییرات فصلی تولید و مصرف در ماه های فصل رویش و سال های مختلف رویشی است. این پروژه با هدف یاد شده در مختصات تقریبی ‮‭27‬ درجه و ‮‭29‬ دقیقه و 5 ثانیه عرض شمالی و ‮‭56‬ درجه ‮‭15‬ دقیقه و ‮‭28‬ ثانیه طول شرقی در ارتفاع تقریبی ‮‭265‬ متر از سطح دریا در محور بندر عباس به حاجی آباد در منطقه ی جونگان گنو در حدود ‮‭40‬ کیلومتری بندر عباس، در دامنه ی شمال شرقی کوهستان گنو در محدوده بخش مرکزی بندر عباس اجرا شده است. در این سایت تولید علوفه ی تعداد 9 گونه ی گیاهی چند ساله به علاوه گندمیان و پهن برگان علفی یکساله در مدت 4 سال مورد بررسی قرار گرفتند. تیپ گیاهی منطقه‭Gymnocarpos decander- Euphorbia larica ‬و گونه های مرتعی مهم در محدوده ی عرصه قرق که تولید و مصرف آن ها بررسی شد، شامل گونه های‭:Gailonia crucianelloides‬،‭Chrysopogon aucheri‬، ‭Cymbopogon olivieri‬، ‭Gymnocarpos decander‬، ‭Helianthemum lippi‬، ‭Gailonia aucheri‬، ‭Teucrium polium‬، ‭Echiochylon kotschyi‬،‭Platychaete aucheri ‬می باشند. نتیجه ی اجرای طرح نشان داد که دوره ی رویش یکساله ها منحصر به دو ماه از فصل رویش گیاهی است و در ضمن در سال دوم اجرای طرح به سبب کاهش فاحش بارندگی دوره ی رویش گیاهی در همه گونه های چند ساله گیاهی از 4 ماه به سه ماه تقلیل یافت. در ضمن در مدت 4 سال اجرای طرح، میزان بارندگی سالانه کم تر از دوره ی آماری و الگوی پراکنش ماهانه آن به شدت نا منظم بوده است. در این بررسی نحوه ی توزیع تولید و مصرف ماهانه و سالانه ی گونه ها اشاره می شود. دوره ی تولید گونه های چند ساله مورد بررسی از 3 تا 4 ماه در منطقه متغیر است اما یکساله ها به جز سال چهارم اجرای طرح بطور معمول 2 ماه تولید علوفه دارند. بخش بیشتر علوفه تولیدی و به تبع آن علوفه ی مصرف شده به یکساله ها و برخی گونه های چند ساله از جمله‭Gymnocarpos decander ‬تعلق دارد. نه تنها مقدار بلکه توزیع تولید و مصرف ماهانه ی علوفه در سال های مختلف به سبب تغییر پذیری بارندگی ماهانه و سالانه در منطقه، متغیر است. بررسی ها نشان داد که از گونه های پر تولید مرتع صرفنظر از گندمیان و پهن برگان علفی یکساله گونه ی ‭Gymnocarpos decander ‬است که از گونه های اصلی مرتع بوده که دام نیز به خوبی آن را مورد استفاده قرار می دهد. تولید و در صد مصرف علوفه ی ماهانه و سالانه ی گونه ها به سبب تغییرات شدید بارندگی ماهانه و سالانه منطقه متغیر است به عبارت دیگر رفتار تولید و مصرف گونه ها یکسان نیست. در سال اول تنها سه گونه بالای %‮‭50‬ مورد استفاده دام قرار گرفت. در سال دوم تنها 2 گونه و در سال سوم و چهارم تنها 4 گونه کم تر از %‮‭50‬ مصرف شدند. در مدت 4 سال اجرای طرح، گونه هایی که سهم نسبی بالاتر در تولید مرتع داشتند به تقریب به همان نسبت سهم بیشتری در مصرف دارا بودند. پهن برگان علفی و گندمیان یکساله و ‭Gymnocarpos decander‬، در هر چهار سال هر یک بالاتر از ده درصد تولید مرتع را دارا بوده اند و به همان نسبت در مصرف علوفه توسط دام نقش داشته اند. سایر گونه ها به تقریب به جز ‭Helianthemum lippii ‬کم تر از 5 درصد در تولید و مصرف علوفه سهم داشته اند. واژه های کلیدی:تولید علوفه، مصرف علوفه، گونه ی مرتعی، بندرعباس.