اثر آرایش کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و برخی صفات زراعی هیبریدهای جدید آفتابگردان در مازندران

اثر آرایش کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و برخی صفات زراعی هیبریدهای جدید آفتابگردان در مازندران بمنظور بررسی تعیین بهترین تراکم بوته هیبرید آفتابگردان به نام فرخ با در نظر گرفتن فواصل مختلف بوته با هدف استفاده بهینه از زمین زراعی و افزایش عملکرد دانه آفتابگردان در واحد سطح، آزمایش در قالب اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در 4 تکراردرسال زراعی ‮‭1389‬ و ‮‭1390‬ درایستگاه تحقیقات زراعی دشت ناز مرکز مازندران انجام گرفت.در این طرح تراکم بوته ،4 ،‮‭8 6‬ و‮‭10‬بوته در متر مربع بعنوان فاکتور فرعی و فواصل بین ردیف ،‮‭60 50‬ و ‮‭70‬ سانتیمتر بعنوان فاکتور اصلی در نظرگرفته شد. صفات موردبررسی شامل طول دوره رویش، ارتفاع بوته، قطر طبق، وزن هزار دانه و عملکرد دانه بوده است.نتایج بدست آمده از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین داده ها به روش دانکن در سال اول نتایج حاصل از تجزیه واریانس عملکرد دانه در سال اول اجرای آزمایش نشان داد که فواصل بین ردیف برای صفات مورد بررسی قطر طبق و عملکرد دانه در سطح احتمال 5 درصد معنی دار وبرای صفات ارتفاع،طول دوره رویش ووزن هزاردانه معنی دار نبوده است . بیشترین عملکرد مربوط به تیمار ‮‭60‬ سانتی متر فاصله بامیانگین ‮‭2353‬کیلوگرم در هکتار بوده که در کلاس ‭A ‬با احتساب %5 احتمال می باشد. تراکم بوته در مترمربع برای تمام صفات مورد بررسی ( ارتفاع ،عملکرد دانه، قطر طبق، طول دوره رویش ووزن هزاردانه) در سطح 1 و5 درصد احتمال معنی دار معنی دار بوده است. بیشترین عملکرد دانه مربوط به تیمارها،B،2B1 با تعداد 4 و6 بوته در متر مربع بوده با میانگین ‮‭2406‬و‮‭2415‬کیلوگرم در هکتار بوده که در کلاس ‭A ‬قرار گرفته اند. بیشترین وزن هزاردانه مربوط به تیمار b،3 b2 ،b1با تعداد ‮‭6 4‬، و‮‭10‬ بوته در متر مربع است که در کلاس ‭A ‬و‭AB ‬با میانگین ‮‭5/33‬،‮‭49/51‬و‮‭47/42‬ گرم قرار گرفته و اختلاف معنی داری بایکدیگر نداشته اند. اثر متقابل تیمارها برای صفات مورد بررسی بیانگر آنست که صفات ارتفاع، طول دره رویش در سطح %1 احتمال معنی د ار بوده وبین تیمارها از نظر آماری اختلاف معنی داری مشاهده شد. بطوریکه کمترین ارتفاع مربوط به تیمار 6*‮‭70‬‭=a‬3‭*b‬2 با میانگین ‮‭168/3‬ سانتی متر بوده که در کلاس D،‭E ‬قرار داردوهمچنین از نظر طول دوره رویش کمترین طول دوره رویش مربوط به تیمارهای 8*‮‭50‬‭=a‬1‭*b‬3و 4*‮‭70‬‭=a‬3‭*b‬1 و 6*‮‭70‬‭=a‬3‭*b‬2 با میانگین ‮‭90‬ روز در کلاس،‭B C ‬با احتساب %1 احتمال قرار گرفته اند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس عملکرد دانه در سال دوم اجرای آزمایش بیانگر آنست که برای فاکتور فواصل بین ردیف برای صفات مورد بررسی ( ارتفاع بوته، طول دوره رویش، عملکرد دانه)در سطح احتمال 1 درصد معنی دار وبرای صفات قطر طبق ووزن هزاردانه معنی دار نگردید. بطوریکه بیشترین عملکرددانه مربوط به تیمار ‮‭70‬ سانتی متر فاصله بامیانگین ‮‭3447‬ کیلوگرم در هکتار بوده که در کلاس ‭A ‬با میانگین احتساب%1 احتمال می باشد. وهمچنین فاکتور تراکم بوته در مترمربع برای صفات ارتفاع بوته، وزن هزار دانه ،عملکرد دانه وطول دوره رویش در سطح 1 و5 درصد احتمال معنی دار وبرای قطر طبق، معنی دار نبوده است. بیشترین عملکرد دانه مربوط به تیمارهای B،4B3 با تعداد 8 و‮‭10‬ بوته در متر مربع بوده با میانگین ‮‭3303‬و‮‭3371‬ کیلوگرم در هکتار بوده که در کلاس ‭A ‬و ‭AB ‬قرار گرفتند.اثر متقابل تیمارها برای صفت طول دوره رویش در سطح 1 و5 % احتمال اختلاف معنی د ار بدست آمده وبرای صفات ارتفاع بوته،قطر طبق ، عملکرد دانه، و وزن هزار دانه بین تیمارها از نظر آماری اختلاف معنی داری وجود ندارد. کمترین طول دوره رویش مربوط به تیمارهای 6*‮‭70‬‭=a‬3‭*b‬2و 6*‮‭60‬‭=a‬2‭*b‬2 با میانگین‮‭87‬ و‮‭88‬ روز در کلاسD، ‭CD ‬می باشند. تجزیه مرکب دوساله داده ها نشان داد که اثر آرایش کاشت برای صفات ارتفاع،طول دوره رویش وعملکرد دانه در سطح %1 معنی دار گردید بطوریکه بیشترین میانگین عملکرد دانه مربوط به آرایش کاشت ‮‭70‬ سانتیمتر با مقدار ‮‭2960‬ کیلوگرم در هکتار بوده که در کلاس ‭A ‬قرارگرفت . و از نظر تراکم بوته تیمار 8 و‮‭10‬ بوته در متر مربع بالاترین عملکرد دانه با مقدار ‮‭2756‬ و‮‭2859‬ کیلوگرم در هکتار دارا بوده و در کلاسA،‭AB ‬قرار گرفته و هیچگونه اختلاف معنی داری با یکدیگر از نظر آماری ندارند.در جدول تجزیه واریانس اثر متقابل آرایش کاشت در سال برروی صفات ارتفاع،طول دوره رویش وعملکرد دانه در سطح %1و %5 احتمال معنی دار گردید. بطوریکه آرایش کاشت ‮‭70‬ سانتیمتر در سال دوم با مقدار ‮‭3447‬ کیلوگرم درهکتار بیشترین مقدار عملکرددانه را نشان داده است. کلمات کلیدی: آرایش کاشت ، تراکم بوته، آزاد گرده افشان، اسپلیت پلات