مدل سازی ساختاری – تفسیری عوامل مؤثر بر تاب‌آوری کالبدی و اجتماعی شهر شیراز در برابر سانحۀ طبیعی سیل

تبیین موضوع: سیل مهم­ترین سانحه طبیعی می‌باشد که تلفات و خسارات زیادی در بخش‌های مختلف کشور به جا می­گذارد و با توجه به احتمال وقوع سیل در شهر شیراز و اهمیت تاب­آوری به ویژه در برابر سیل، پژوهش حاضر با هدف مدل­سازی مهم­ترین عوامل مؤثر بر تاب­آوری اجتماعی و کالبدی شهر شیراز در برابر سیل صورت گرفته است. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری؛ ۵۰ نفر از اساتید دانشگاهی، خبرگان و مدیران حوزه مدیریت بحران شهر شیراز است که به شیوه نمونه­گیری هدفمند قضاوتی انتخاب شدند. پس از شناسایی ابعاد و عوامل اولیه با استفاده از روش دلفی این عوامل مورد ارزیابی قرار گرفته و برای تجزیه و تحلیل داده­ها از مدل‌سازی ساختاری – تفسیری (ISM)، استفاده شد. یافته‎ها: بر اساس نتایج تحلیل میک مک، شاخص­های وضعیت محله سکونت (C۱۱)، وضعیت قرارگیری وسایل و تأسیسات (C۸)، میزان توانمندی و اثربخشی (C۱۰) و میزان اعتماد و همبستگی (C۹) دارای قدرت نفوذ و وابستگی ضعیف هستند. شاخص­های عمل جمعی و همکاری (C۲)، تمرین (C۴)، عضویت در گروه­ها و شبکه­های اجتماعی (C۱۳) از قدرت نفوذ، توان و وابستگی بالایی برخوردارند. متغیرهای میزان مقاومت ابنیه (C۱)، وضعیت دسترسی (C۷)، نوع نگرش (C۵) جزء عناصر اثرپذیر و وابسته می­باشند. شاخص­های میزان آگاهی (C۳)، میزان مهارت اکتسابی (C۱۴)، میزان دانش حاصله (C۶)، سطح تدارکات (C۱۲)، جزء متغیرهای مستقل (کلیدی) هستند که تأثیر زیادی بر فرآیند تاب­آوری کالبدی و اجتماعی دارد. نتایج: در تحلیل تاب­آوری سیستم‌های انسانی و محیطی در برابر سوانح طبیعی مانند سیل و در تحلیل و کاهش آسیب­پذیری شهرها و محلات نباید فقط به بعد کالبدی و ویژگی­های فیزیکی جوامع تأکید نمود بلکه باید به ساختارها و ابعاد اجتماعی نیز توجه کرد و شهروندانی توانمندتر به‌منظور مقابله با سوانح آماده نمود.

Keywords:

تاب آوری اجتماعی و کالبدی , ISM , سیل , شهر تاب‌آور , شهر شیراز