نقش عرف و دین در تبیین قوانین فقهی و حقوقی در ایران

موضوع عرف و جایگاه آن در استنباط احکام شرعی، از مهمترین مباحث عصر حاضر محسوب می شود. این اهمیت از جهاتذیل است (1):1-عرف، از موضوعاتی است که در رسانه های عمومی از قبیل مطبوعات، مورد بحث و مناقشه بوده و در مورد جایگاه آن درقانونگذاری، بعضی از نظرات افراطی مطرح شده است. چنانکه برخی بر این نظرند که چون عرف بر حسب گذشت زمان تغییرمی یابد، پس لازم است قوانین اسلامی هم دستخوش تغییر و دگرگونی شود تا تناسب و هماهنگی آن با عرفیات زمان حفظشده و از متروک شدن و انزوای آن جلوگیری شود . همچنین گاهی پا را از این هم فراتر گذاشته و در یک تحلیل ساده لوحانهیا فریبکارانه از انقلاب صنعتی غرب و تعارض مسیحیت انحرافی با آن، چنین نتیجه گرفته اند که دین، مانع هرگونه پیشرفتجامعه در ابعاد گوناگون زندگی است. به اعتقاد اینان انقلاب صنعتی که در اواخر قرن 19 میلادی در غرب اتفاق افتاد و باپیشرفتها، اختراعات علمی و قوانین متناسب با آن ادامه یافت، با احکام خشک دینی که مانع پیشرفت جامعه می شود سازگاریندارد، بنابراین لازم است که ما دین و شریعت اسلامی را نیز به عنوان مانع هرگونه پیشرفت و دگرگونی جامعه رها کرده و ازقوانینی پیروی کنیم که براساس عرف هر زمان وضع می شود، چنانکه اروپائیان با آزادی از سیطرة کلیسای متحجر، به چنینپیشرفت های شگرف علمی، صنعتی، اقتصادی و مدنی دست یافتند . حال آنکه اسلام به عنوان تنها دینی که از سوی خالقانسان و جهان، توسط پیامبر(ص) بر جامعه بشری عرضه شده و هیچگونه تحریفی در آن به وجود نیامده، مصلحت و خیر وسعادت انسان را در همة جوانب حیات مادی و معنوی او مورد توجه قرار داده است (2). این دین قوانینی محکم براساسنیازمندی های واقعی انسان تشریع نموده است که عمل به آنها موجبات رشد و شکوفایی و پیشرفت او را در همة عرصه هایعلمی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فراهم مینماید. قوانین اسلامی، از سوی خدایی وضع شده که جمیع نیازمندی هایانسان در حیات فردی و اجتماعی او را بخوبی می شناسد و تمام غرضش از وضع قوانین، خیر و مصلحت، و رفع نیازمندی هایانسان است.