مقایسه شاخص‌های کیفیت فیزیکی خاک سطحی و زیرسطحی زیر کشت آفتابگردان و گندم

این پژوهش با هدف ارزیابی شاخص­های کیفیت فیزیکی (SPQ) خاک­های سطحی و زیرسطحی مزارع گندم و آفتابگردان دشت ارومیه انجام شد. از تجزیه مؤلفه­های اصلی (PCA) برای تفکیک تأثیر لایه­های خاک و نوع کشت بر SPQ استفاده شد. نمونه­برداری­ها و اندازه­گیری­ها در دو لایه (خاک سطحی و زیرسطحی) 30 مزرعه (پانزده مزرعه گندم و پانزده مزرعه آفتابگردان) انجام شد. منحنی­های نگهداری آب در خاک و مقاومت فروروی خاک در نمونه­های دست­نخورده به ترتیب با استفاده از دستگاه­های جعبه شن و صفحه فشار، و ریز-فروسنج اندازه­گیری شدند. سپس دامنه رطوبتی با حداقل محدودیت (LLWR)، گنجایش آب انتگرالی (IWC) و شاخص کیفیت فیزیکی خاک دکستر (S) محاسبه شد. تفاوت معنی­داری (p <0.05) بین مقادیر میانگین شاخص­های کیفیت فیزیکی خاک­های سطحی و زیرسطحی وجود داشت. مقادیر چگالی ظاهری نسبی (RBD) خاک­های زیرسطحی بزرگتر از مقادیر آنها در خاک­های سطحی بود. همچنین مقادیر IWC، LLWR، و S خاک­های زیرسطحی بسیار کوچکتر از مقادیر آنها در خاک­های سطحی بود که نشان­دهنده کیفیت فیزیکی ضعیف خاک زیرسطحی در مزارع مورد بررسی است. این یافته می­تواند به دلیل خاک­ورزی رایج با ماشین­های کشاورزی سنگین وزن (به ویژه در شرایط رطوبت زیاد خاک) در دهه­های گذشته باشد که سبب تشکیل کفه شخم در خاک زیرسطحی شده است. بنابراین پیشنهاد می­شود اصلاح سامانه های خاک­ورزی و پایش پیوسته اثر کشت و کار بر SPQ در منطقه انجام گیرد. ارزیابی شاخص­های SPQ مزارع گندم و آفتابگردان، با استفاده از مقایسه میانگین و PCA، نشان داد که مزارع گندم نسبت به مزارع آفتابگردان کیفیت فیزیکی خاک بهتری داشتند. تفاوت سامانه های ریشه­ های دو گیاه و تردد بیشتر انسان در مزارع آفتابگردان می­توانند دلایل اصلی کاهش کیفیت فیزیکی خاک در کشت آفتابگردان در مقایسه با کشت گندم باشند.

Keywords:

دامنه رطوبتی با حداقل محدودیت , گنجایش آب انتگرالی , مقاومت فروروی خاک , شاخص دکستر